ჟურნალი ნომერი 2 ∘ პაატა კოღუაშვილი ∘ რამაზ გახოკიძე ∘
მოსავლის ენერგეტიკული ღირებულება

DOI:  10.36172/EKONOMISTI.2022.XVIII.02.P.Koguashvili.R.Gakhokidze

,,ადამიანის ნამდვილი მკვებავი და მარჩენალი მიწა კი არა მცენარეა, მზის ყოველი სხვი, რომელიც არ იქნა დაჭერილი მწვანე საფარის მიერ (მინდორში, ტყეში, ველზე, და ა.შ.), არის სიმდიდრე, რომელიც დაიკარგა სამუდამოდ ,რის გამოც ჩვენი მომავალი, უფრო განათლებული შთამომავლობა აუცილებლად უსაყვედურებს თავის წინაპრებს’’.

                                                                                               აკად.  კ.  ტიმირიაზევი

ანოტაცია. ექსერგია, ენერგეტიკული ნედლეულის ქიმიური ენერ¬გიის ნაწილია, რომელსაც, თერმოდინამიკის კანონის თანახმად შეუძლია აწარმოოს სასარგებლო მუშაობა. ენერგეტიკული მიდგომა გვაძლევს ეკონომიკურ ბერკეტს, რომ გავაუმჯობესოთ ტექნოლოგია და ბრუნვაში გამოვიყენოთ მეორეული ენერგორესურ-სები. ნებისმიერი ეკონომიკური სისტემა მოითხოვს კომპლექსურ მიდგომას, რესურსების სწორ და ეფექტიან გამოყენებას მათი თვისებების მიხედვით.

ახალი თაობის ბიოენერგოაქტივატორების გამოყენების საფუძველზე შექმნილი აგრობიოორგანული ტექნოლოგია წარმოადგენს შიმშილისა და არასრულფასოვანი კვების პრობლემის გადაჭრის ერთ-ერთ ძირითად გზას. ამავდროულად, ის სოფლის მეურნეობის პროდუქტების რაოდენობისა და ხარისხის ზრდის საშუალებაა; ამცირებს გარემოზე ქიმიზაციის ნეგატიურ გავლენას, რაც დიდ ეკონომიკურ, ეკოლოგიურ და სოციალურ ეფექტს იძლევა.

წარმოდგენილ ნაშრომში ავტორები სასოფლო-სამეურნეო კულტურების მოსავლიანობის ზრდის მნიშვნელოვან ფაქტორად მიიჩნევენ ფოტოსინთესზურად აქტიური რადიაციის (ფარ) მარგი ქმედების კოეფიციენტის (მქკ) ამაღლებას ახალი თაობის ბიორეგულატორების - ბიოენერგოაქტივატორების გამოყენებით, რაპრინციპულად განსხვავდება ცნობილი ქიმიური პრეპარატებისაგან და მცენარეთა ენდოგენური (საკუთარი) რეგულატორული სისტემების მართვის საშუალებას იძლევა.

ბიოენერგოაქტივატორები წარმოადგენენ უნივერსალურ რეგულატორებს, რომლებიც მცენარეში ააქტიურებენ ფოტოსინთეზის პროცესს, მზის რადიაციის ათვისებას, აძლიერებენ მცენარის რეზისტენტობას (იმუნიტეტს), მის გარემოსადმი ადაპტაციას (მდგრადობას).

საკვანძო სიტყვები: ექსერგია, ეკონომიკური სისტემა, ფოტოსინტეზი, ენერგეტიკული ღირებულება, მზის სხივი, ბიოენერგოაქტივატორი. 

შესავალი

გაეროს პროგნოზით, 2050 წლისათვის  დედამიწაზე მოსახლეობის რაოდენობა ათ მილიარდს მიაღწევს. კაცობრიობის საარსებო მოთხოვნილებათა დასაკმაყოფილებლად საჭიროა სურსათის წარმოების სამჯერ  გადიდება უახლოეს სამ ათეულ წელიწადში. მსოფლიო დღეს დგას ახალი „მწვანე რევოლუციის“ ზღურბლთან. ახალი აგრობიოორგანული ტექნოლოგიიის მეშვეობით, სასოფლო–სამეურნეო კულტურათა მოსავლიანობის გაზრდისთვის საჭიროა წყლის, მცენარეთა კვების და ჰაერის  რეჟიმების ოპტიმალური შეთანაწყობა. იმის  გამო, რომ  ჩვენი ქვეყნის  ბუნებრივ-კლიმატური პირობები  ძალზე  მრავალფეროვანია,  მოსავლის პროგრამირებისას აუცილებელია  დადგენილ იქნეს ნათესების პროდუქტიულობის  ზრდის   შემზღუდველი ფაქტორები. 

ექსერგია და ფოტოსინთეზურად აქტიური რადიაცია 

  მცენარის ორგანული ბიომასის 90-95% ფოტოსინთეზის პროცესში წარმოიქმნება. ფოტოსინთეზი ერთადერთი ბიოლოგიური პროცესია, რომლის დროსაც ხდება ცოცხალი სისტემის თავისუფალი ენერგიის ზრდა. ყველა დანარჩენი (ქემოსინთეზის გარდა) ხორციელდება ფოტოსინთეზის დროს დაგროვილი პოტენციური ენერგიის ხარჯზე. მცენარის მოსავლიანობის ასამაღლებლად საჭიროა ფოტოსინთეზის გააქტიურება მზის ენერგიის გამოყენების კოეფიციენტის გაზრდით. ფოტოსინთეზურად აქტიური რადიაცია (ფარ, ФАР), რომელიც მონაწილეობს ფოტოსინთეზის პროცესში, შეადგენს საერთო ენერგიის დაახლოებით 45-50%-ს. ფარ-ის საშუალებით სასოფლო-სამეურნეო კულტურების მოსავლიანობის პროგრამირებისთვის გამოიყენება ა.ნიჩიპიროვიჩის ფორმულა:                          

                       У_{ბიოლ.}  = [ (R x  10⁹) x K ]  :  10²  x (4  x  10³) x  10²  ,

სადაც,   У_{ბიოლ.}    -   არის აბსოლუტურად მშრალი მცენარეული მასის   ბიოლოგიური მოსავალი, ც/ჰა;

            R x  10⁹   -  მოცემულ ზონაში სავეგეტაციო პერიოდში  მოსული ФАР - ის რაოდენობა,     მლრდ, კკალ/ჰა;

            K         -  ФАР - ის  გამოყენების დაგეგმილი კოეფიციენტი,  %;

            10²      -  არის 100%;  

            4  x  10³  -  ენერგიის რაოდენობა, რომელიც  გამოიყოფა  ბიომასის 1 კგ მშრალი  ნივთიერების დაწვის შედეგად;   კკალ/კგ;

            10²      -   კგ- ის  ცენტნერებში  გადაყვანისთვის.

მაგალითად,  საგაზაფხულო ხორბლის ნათესებით დაგეგმილია  2%   ფარ - ის  შეთვისება;  ვეგეტაციის მთელ პერიოდში ხორბლის ნათესზე მოდის  2 მლრდ კკალ/ჰა. 

ფორმულაში ამ სიდიდეების ჩასმით  შუა აზიის პირობებში  შესაძლებელია  მიღებული იქნას 100 ც/ჰა საგაზაფხულო ხორბლის მშრალი ნივთიერება.

თუ  ჩავთვლით, რომ  მოსავლის მთლიანი მასიდან  ჩალის და ბზის წილზე მოდის 60%, მაშინ მშრალი მარცვლის გამოსავალი შეადგენს  4 ტ/ჰა. (Каюмов, 1989:7)

პრაქტიკაში,  ჩვეულებრივ,  ფარ - ის  მარგი ქმედების კოეფიციენტი (მქკ)   მხოლოდ  0,9-1%-ს აღწევს, რაც   შესაძლებლობას  იძლევა მიღებულ იქნას   10-15 ც/ჰა  მარცვლის მოსავალი.  თეორიულად შესაძლო  და ფაქტიურად მიღებულ მოსავალს შორის ასეთი  განსხვავების  მიზეზებია:   ნიადაგის ნაყოფიერების   და სათესი მასალის ხარისხის დაბალი დონე, თესვის  შემცირებული ან ამაღლებული ნორმა,  მინდვრის დასარევლიანება, აგროტექნიკის  დარღვევა, დაავადებებით და მავნებლებით  მცენარეების დაზიანება,  მოსავლის ფიზიკური დანაკარგი  აღებისას.

მორწყვისას, სასუქების შეტანისას და  კარგი აგროტექნიკის პირობებში,  უფრო  მაღალი მოსავლის მიღების შესაძლებლობა რამდენჯერმე იზრდება.

იმისათვის, რომ მივიღოთ ნათესი, რომელსაც შეუძლია შთანთქოს მზის რადიაციის მნიშვნელოვანი რაოდენობა,  უნდა ვეცადოთ, რომ  ფოთლის ზედაპირი სწრაფად იზრდებოდეს და მისი ფართობი აღწევდეს 40-50 ათას მ²/ჰა  და უფრო მეტს.

 მაგრამ, ნათესებში ფოთლის ზედაპირის ფართობის გაზრდასთან ერთად შესაბამისად იზრდება  მათი დაჩრდილვაც, რის გამოც დაბლდება ფოთლების ფოტოსინთეზის საშუალო ინტენსივობა და სუფთა პროდუქტიულობა.

ამიტომ,  ნებისმიერი აგროტექნიკური  ღონისძიება ეფექტური  იქნება იმ  შეთხვევაში, თუკი იგი უზრუნველყოფს ნათესის  სწრაფ განვითარებას  და  ფოთლების  ზედაპირის  დიდი ზომის მიღწევას,  რაც ამაღლებს ფოთლების ფოტოსინთეზის  პროდუქტიულობას, ინახავს მათ აქტიურ მდგომარეობაში უფრო ხანგრძლივი პერიოდის  განმავლობაში,  ხელს უწყობს  ფოტოსინთეზის  პროდუქტების უკეთესად  გამოყენებას.

ამრიგად, მაღალი მოსავლები, რომლებიც გაანგარიშებულია ფარ-ის   განსაზღვრული  კოეფიციენტის მიხედვით,  შეიძლება  მიღებული  იქნეს მხოლოდ წყლის,   კვების და ჰაერის  რეჟიმების ოპტიმალური შეთანაწყობების პირობებში. იმის  გამო, რომ  ჩვენი ქვეყნის  ბუნებრივ-კლიმატური პირობები  ძალზე  მრავალფეროვანია,  მოსავლის პროგრამირებისას აუცილებელია  დადგენილ იქნეს ნათესების პროდუქტიულობის  ზრდის   შემზღუდველი ფაქტორები.

თანამედროვე ადამიანის ენერგეტიკული მოთხოვნილება ძირითადად კმაყო­ფილდება ფოტოსინთეზის წიაღისეული პროდუქტებით – ნახშირი, ნავთობი, ბუნებ­რივი გაზი. გარკვეული წილი შეაქვს ატომურ ენერგეტიკას და მცენარეულ ბიომასას – იგივე შეშას. დაბოლოს, არის პირდაპირი მზის ენერგიაც. მზის ენერგია მიეკუთვნება ენერგიის დაბალხარისხოვან სახეობას,  ენერგიის განბნევის გამო. მზის სხივით მოტა­ნილი 2000 კალორიიდან ჩვენ მხოლოდ ერთი კალორიის გამოყენება შეგვიძლია, მაგრამ არ უნდა დაგვავიწყდეს, რომ მზის გამოსხივება ძირითად ენერგეტიკულ წყაროდ რჩება, რომელიც ჩვენ საკვებით უზრუნველგვყოფს. მზის რადიაციის გარეშე არ ხდება ფოტო­სინთეზი ბუნებრივ პირობებში. ამიტომ ძირითადი ამოცანა, რომელიც დგას მცენარეთა ფიზიოლოგთა და აგროტექნოლოგთა  წინაშე, მდგომარეობს იმაში, რომ მცენარეებმა რაც შეიძლება სრულად და ეფექტურად გამოიყენონ ის ენერგეტიკული ბუნებრივი სიმდიდრე, რასაც  მზის სხივები იძლევიან.

ენერგეტიკული დანახარჯები თითოეულ დამუშავებულ მიწის ფართობზე – მოხვნიდან მოსავლის აღებამდე – ხშირად აღემატება მზის რადიაციის სიდიდეს. შემო­ვიდა ახლი ცნება – სოფლის მეურნეობის ენერგეტიკული ეფექტიანობა, რაც მდგომარე­ობს სურსათში ჩადებული მზის ენერგიის ფარდობაში მოსავლის მისაღებად დახარჯული ზოგად ენერგოდანახარჯებთან.

რადგან ბუნების ცალკეული ელემენტების გარდაქმნა მიმდინარეობს გარემოსთან ურთიერთობით, ამა თუ იმ რესურსის ხასიათი დამოკიდებულია გარემოცვაზე: ზამთარში ყინული რესურ­სი არ არის, ზაფხულში კი რესურსია და ძალიან ღირებულიც. ამა თუ იმ რესურსის შესაძ­ლებლობის ზომა, რომელიც აუცილებელია ჩვენთვის გარემოსთან წონასწორობაში გადასასვლელად, წარმოადგენს ექსერგიას. ექსერგია არის მაქსიმალური მუშაობა, რომე­ლიც შეიძლება შეასრულოს თერმოდინამიკურმა სისტემამ მოცემული მდგომარეობი­დან გარემოსთან წონასწორულ მდგომარეობაში გადასვლისას. ექსერგეტიკული მარგიქმედების კოეფიციენტი არის ფაქტობრივად შესრულებული სამუშაოს შეფარდება მის მაქსიმალურად შესაძლო მნიშვნელობასთან, ე.ი. მოცემული პროცესის ექსერგიასთან (Бродянский, 1973:34) 

ყველა ეკონომიკური სისტემა იკვებება ექსერგეტიკული რესურსებით. უხეშად რომ ვთქვათ, ნებისმიერი ბუნებრივი რესურსის ღირებულება, რომელიც ჩაყენებულია საზოგადოების სამსახურში, შედგება მოპოვებული და გადამუშავებული ხარჯისგან. ასეთ შემთხვევაში რა ღირს მზის სხივი, სუფთა ჰაერი და წყალი, ნიადაგის ჰუმუსი? ისინი ჩვენ უფასოდ გვეძლევა, რაც  იწვევს ჩვენს დეზორიენტირებას და ხელს გვიშლის სასიცოცხლოდ მნიშვნელოვანი რესურსების მნიშვნელობის შეთვისებაში.

რა ღირს მზის სხივი? დავუშვათ, ხორბლის მოსავალი შეადგენს a ც/ჰა-ს, ცენტნერის ღირებულებაა – b, ფოტოსინთეზის ექსერგეტიკული მარგი ქმედების კოეფიციენტია C = 0,01, მაშინ:

 

  ლარი.

და რაც უფრო მაღალია მოსავლიანობა, ფოტოსინთეზის იმავე მარგიქმედების კოეფიციენტის შემთხვევაში, მით უფრო მეტ ფასეულობას ვიღებთ მზისგან.

ჰაერის დაბინძურებით გამოწვეული დანაკარგის ღირებულება შეიძლება შეფას­დეს, როგორც სუფთა და დაბინძურებულ ატმოსფეროში მოყვანილ მოსავალს შორის სხვაობა, გაყოფილი ფოტოსინთეზის მარგი ქმედების კოეფიციენტზე. თუ ხორბლის მოსავლიანობა დაეცემა a ც/ჰა-მდე, ეს იმას ნიშნავს, რომ ჩვენ მზისგან ვერ მივიღებთ ათასობით ლარის ღირებულების „საჩუქარს“. ამაშია ჩვენი მფლანგველობის, რესურსის ფარული ღირებულების არასწორი შეფასების მიზეზი.

არის თუ არა ეს გაფლანგვა? ენერგეტიკული რესურსების მზარდი დეფიციტის პირობებში ენერგია უნდა იყოს იქითკენ მიმართული, სადაც მისგან შეიძლება მაქსიმალური უკუგების მიღება.

მოვიყვანოთ ეფექტური ანალიზის კიდევ ერთი მაგალითი. ბუნებრივი გაზი მინერალური სასუქების ქარხანას მიეწოდება x ლარად. მას იყენებენ სასუქების გასაშ­რობად = მისი დაწვით გამოყოფილი პროდუქტების ათჯერად ჰაერთან შერევით. ამ პროცესის ექსერგეტიკული მარგი ქმედების კოეფიციენტი (მქკ) შეადგენს დაახლოებით 0,01-ს.  ბუნებრივი გაზის გასაყიდი ფასის გაყოფა პროცესის მქკ-ზე გვაძლევს 10x ლარს. თუ ქარხანას აიძულებენ, რომ ასეთი თანხა იხადოს გაზზე – იქნება თუ არა იგი დაინტე­რესებული ენერგეტიკული რესურსის გამოყენების ეფექტიანობის ამაღლებაში?  უეჭვე­ლად! (Бродянский, 1973:12)

ექსერგეტიკული მიდგომა გვაძლევს ეკონომიკურ ბერკეტს, რომ გავაუმჯობესოთ ტექნოლოგია და მოვიზიდოთ მეორეული ენერგორესურსები. ეს ბერკეტია – დიფერენ­ცირებული ტარიფი ბუნებრივ გაზზე, დანამატი გასაყიდ თანხაზე რესურსის უხარისხო, უყაირათო გამოყენებაზე. ქარხანა თუ ამუშავებს ბუნებრივ გაზს ქიმიურ პროდუქტე­ბად, მაშინ მან უნდა გადაიხადოს მინიმალური თანხა; თუ მას წვავს და იღებს წვის პროდუქტებს მაღალი ტემპერატურით მხოლოდ იმისთვის, რომ შემდეგ დაწიოს ის ჰაერთან შერევით, მან, კეთილი ინებოს და გადაიხადოს ტექნოლოგიური უაზრობის­თვის. უკეთესია, თუ იგი გადავა სხვა ტექნოლოგიურ პროცესებში გამოყოფილ გზებზე.

იმუშავებს თუ არა ასეთი ბერკეტი? რა თქმა უნდა!

პროცესის ენერგეტიკული მარგი ქმედების კოეფიციენტი ახასიათებს ეფექტიანობის რეალურად მიღწევად დონეს. ღუმელებისა და საშრობი აპარატების ენერგეტიკული მარგი ქმედების კოეფიციენტი შეფასებულია დაახლოებით 30%-ად და არასდროს დავფიქრე­ბულვართ შემდგომ თერმოდინამიკურ დანაკარგზე: წვის პროდუქტების ენტროპიის ზრდაზე, ჩვენთვის სამუდამოდ დაკარგულ ექსერგიაზე.

სასუქების ხარისხის შეფასების მთავარი პრობლემა მდგომარეობს მოსავლის და სასუქების სხვადასხვა ფიზიკურ-ქიმიური თვისებების აღრიცხვის ერთიან სკალაზე, უნივერსალური ელექტროენერგიის დანახარჯები ქიმიურ ქარხნებში და ხორბლის მოსავალი, პროტეინის შემცველობა მარცვალში და გოგირდმჟავას სისუფთავე, ფოსფო­რის შემცველობა სუპერფოსფატში, კოლის აპატიტების კომპლექსური გამოყენება... არსებობს თუ არა ამ მრავალჯეროვნებისთვის უნივერსალური სკალა, უნივერსალური ერთეული? არსებობს, ეს არის ექსერგია, გამოხატული ჯოულებში.

შევეცადოთ შევაფასოთ ფოსფოროვანი სასუქების გამოყენებით მზის ენერგიის ეფექტიანობა. ტონა ამოფოსის წარმოებაზე დახარჯული ენერგია შეადგენს 64 გჯ  (1 ტ P₂O₅-ზე გადაანგარიშებით) მარტივი სუპერფოსფატის წარმოებაზე – 38 გჯ-ს. მარცვლო­ვანთა მოსავლიანობის ნამატი საველე ცდებში (აზოტოვან და კალიუმიან თანაბარ ფონზე) ამოფოსის გამოყენებით, შეადგინა 5,4 ც/ჰა. მარცვლეულის სინესტე შეადგენდა 15%-ს. მარცვლის ქიმიური ექსერგია მშრალ მასაზე გადაანგარიშებით – 19,02 გჯ/კგ. ჰექტარზე მიღებული ექსერგიის  დაგროვება ამოფოსის გამოყენებით შეადგენს 8,8 გჯ-ს. მარტივი სუპერფოსფატის გამოყენებით  – 6,5 გჯ-ს. სასუქების ექსერგეტიკული ეფექ­ტიანობის განსაზღვრისთვის მოსავლიანობის ნამატი მათი გამოყენებით (დაგროვილი ექსერგია) უნდა გაიყოს ექსერგიაზე, რომელიც დაიხარჯა მათ წარმოებაზე და მივიღებთ მოულოდნელ შედეგს: მარტივი სუპერფოსფატის ექსერგეტიკული ეფექტიანობა (8,6) დაახლოებით 1,25-ჯერ მაღალია ამოფოსის ეფექტიანობაზე (6,9).

ამაზე შესაძლოა შეგვეკამათონ, რომ რთული სასუქების გადაზიდვა და ნიადაგში შეტანა ეკონომიის საშუალებას იძლევა, მაგრამ ეს ეკონომია შეადგენს მხოლოდ 10-14%‑ს საწარმოო დანახარჯიდან და შედეგი მაინც სუპერფოსფატის მხარესაა

 

ახალი აგრობიოორგანულიტექნოლოგია – შიმშილის დაძლევის

                                         ერთ-ერთი  ძირითადი გზა

      

შიმშილის ძირითად მიზეზს მრავალ ქვეყანაში წარმოადგენს არა მოსახლეობის სიჭარბე ან მიწის რესურსების ნაკლებობა, არამედ სოფლის მეურნეობის მართვის სისტემების არასრულყოფილება. ნებისმიერი ეკონომიკური სისტემა მოითხოვს კომპლექსურ მიდგომას, რესურსების ოპტიმალურ და ეფექტიან გამოყენებას მათი თვისებების მიხედვით (Gakhokidze, 2017, 27).

სასოფლო-სამეურნეო კულტურების მოსავლიანობის ზრდის მნიშვნელოვან ფაქტორად მიგვაჩნია ფოტოსინთესზურად აქტიური რადიაციის (ფარ) მარგიქმედების კოეფიცინტის (მქკ) ამაღლება ახალი თაობის ბიორეგულატორების -ბიოენერგოაქტივატორების გამოყენებით, რომლე­ბიც პრინციპულად განსხვავდებიან ცნობილი ქიმიური პრეპარატებისაგან და მცენარეთა ენდოგენური (საკუთარი) რეგულატორული სისტემების მართვის საშუალებას იძლევიან.

ბიოენერგოაქტივატორები მნიშვნელოვნად აძლიერებენ მცენარეთა ფოტოსინთეზურ   აპარატს. მათი გამოყენებით შესაძლებელია მცენარეთა ადაპტაცია სხვადა­სხვა პირობებთან. მათი წყალობით მცენარეები დაბალნაყოფიერ ნიადაგებზეც კი უფრო მდგრადია დაავადებებისა და მავნებლების მიმართ და უფრო იოლად ეგუებიან ამინდის არახელსაყრელ ზემოქმედებას. ისინი გარემოს დაბინძურების გარეშე, ბიოლოგიურად სუფთა  მაღალი ხარისხის მოსავლის მიღების საშუალებას გვაძლევენ.

ბიოენერგოაქტივატორები უზრუნველყოფენ მცენარეული და ცხოველური ორგანიზმების პროდუქტიულობისა და მდგრადობის არსებით გაზრდას და გარემოს დაბინძურების შემცირებას, სამკურნალო-პროფილაქტი­კური საკვების მიღებას და შესაბამისად, სიცოცხლის ხარისხის გადიდებას (გახოკიძე, 2008,31).

საქართველოში, მრავალწლიანი კვლევის შედეგად, მიღებულია ბიოენერგოაქტივატორი ,,ბიორაგი“ (პროფ. რ.გახოკიძე).    ,,ბიორაგი“     ააქტიურებს მიკრო-მაკრო ელემენტების მიგრაციას და ორგანული ნივთიერების წარმოქნას ნიადაგში, რაც აუმჯობესებს მცენარის მიერ მათ ბიოლოგიურ ათვისებას.ხელს უწყობს კოჟრის ბაქტერიების მიერ ჰაერიდან მოლეკულური აზოტის ათვისებას. ყოველივე ეს კი, დადებითად აისახება ნიადაგის ფიზიკურ-ქიმიური მაჩვენებლებების გაუმჯობესებაზე (რესტრუქტურიზაცია). იგი აძლიერებს მცენარეთა რეზისტენტობას გარე ფაქტორებისა და დაავადებების მიმართ, რაც წარმოადგენს ბიოპროდუქციის მიღების საშუალებას, ნიადაგების შხამებით გაბინძურების გარეშე.  ის იჭრება მცენარეთა უჯრედში, ასრულებს ზოგადი არასპეციფიკური გამძლეობის ინდუქტორის როლს და სარეზერვო მექანიზმის გააქტიურებით აძლიერებს მცენარეთა დაცვის ფუნქციას. მცენარე სწრაფად გამოდის სტრესული მდგომარეობიდან. ფოტოსინთეზის და სუნთქვის პროცესების გააქტიურებით ჩქარდება მცენარეთა აღდგენა და ცვლადი გარემო პირობებისადმი მისი აკლიმატიზაცია (შეგუება).

    მარცვლეულ კულტურებში (ხორბალი, სიმინდი) „ბიორაგის“ გამოყენების 40 წლიანი პრაქტიკა შედეგიანობით  (საშუალო საჰექტარო მოსავლიანობით)  ადასტურებს მის აშკარა (3-4-ჯერად) უპირატესობას ამავე კულტურათა საშუალო ქვეყნისმიერ მაჩვენებლებთან. მაგალითად, „ბიორაგის“ გამოყენების საფუძველზე, საქართველოს სხვადასხვა მხარეში (კახეთი, შიდა ქართლი, ქვემო ქართლი, იმერეთი, სამეგრელო, გურია),  ხორბლის საშუალო საჰექტარო მოსავლიანობა  4,5-5 ტონაა, ნამჯა 250-300 ტუკი (შედარებისათვის: ბოლო წლებში ხორბლის საშუალო საჰექტარო მოსავლიანობა საქართველოში მხოლოდ 1,5-2,2 ტონაა, სიმინდისა 10-12 ტონა, ჩალის - 90-100 ტონა (ქვეყნის საშუალო-საჰექტარო მოსავლიანობა კი - 2,8-3,1 ტონას შორის მერყეობს). (საქსტატი, 2020).

გასათვალისწინებელია ამ მხრივ FAO-ს განცხადება მოსალოდნელი სასურსათო კრიზისის შესახებ 2022-2025 წლებში  და, რომ იაფი საკვების ეპოქა  დასრულდა დედამიწაზე. მარცვლეულის, როგორც სტრატეგიული მნიშვნელობის სურსათის წარმოება, ძირითად პრიორიტეტულ  დარგად გამოცხადდეს მოკლე, საშუალო და გრძელვადიან პერსპექტივაში, ისევე როგორც საკუთარი მაღალი რეპროდუქციის მარცვლეულის თესლის წარმოება.

ფაქტობრივად, „ბიორაგის“ გამოყენებით შესაძლებელი ხდება მარცვლეულის წარმოების ამჟამინდელი არარენტაბელობა შეიცვალოს რენტაბელობით (რენტაბელობისათვის აუცილებელია საშუალო საჰექტარო მოსავლიანობის გაზრდა: ხორბლისა - არანაკლებ 2,8 ტონამდე, ხოლო სიმინდისა - 4,2 ტონამდე). აგრო-ტექნოლოგიური რუქით გათვალისწინებული დანახარჯები 1 ჰა ხორბლის ნათესზე საშუალოდ შეადგენს 1900 ლარს, ხოლო სიმინდზე 2600 ლარს. ხორბლის ღირებულება 1ტ -900 ლარი, 1 ტუკი ნამჯისა - 2 ლარი,  სიმიდისა 1 ტ-750 ლარი, ხოლო 1 ტონა ჩალისა -250 ლარი.  

„ბიორაგის“ გამოყენებით გზა გაეხსნება წარმოების მასშტაბის გაფართოებასმაღალი სამეურნეო-ეკონომიკური მოტივაციით. აღნიშნულის გათვალისწინებით, საქართველოში რეალისტურ სამიზნედ უახლოეს 3-5 წელიწადში (2022-2027 წ.წ.) უნდა ჩაითვალოს, სულ ცოტა,  75-90-115 ათას ჰექტარზე 260-360-460 ათასი ტონა ხორბლის წარმოება. (კოღუაშვილი და სხვ., 2021:6)  პირველ ეტაპზე - 3,5 ტ/ჰა,  ხოლო მეორე ეტაპზე - 4 ტ/ჰა საშუალო მოსავლიანობით. რაც შეეხება სიმინდის ნათეს ფართობს, ამავე პერიოდში იგი უნდა გაიზარდოს 80 ათასი ჰა-დან  130 ათას ჰა-მდე საშუალოდ 6-7 ტონის მოსავლიანობით ჰექტარზე. ეს იქნება მნიშვნელოვანი წინგადადგმული ნაბიჯი სასურსათო უშიშროების უზრუნველყოფისაკენ, ადგილობრივი წარმოების მარცვლეულით თვითუზრუნველყოფის დონის 60-65%-მდე გაზრდისათვის, ამჟამინდელი  15 პროცენტის ნაცვლად.

ამასთან, ცალსახა სამეწარმეო ეფექტი მიღწეული იქნება ხვნის (30-40%-ით), სათესლე მასალის (50%-ით), მინერალური სასუქების (50%-ით) და პესტიციდების გამოყენების მინიმუმამდე  შემცირების ხარჯზე.

დასკვნა

მოსავლის ენერგეტიკული ღირებულების შეფასება ხელს უწყობს სოფლის   მეურნეობის პროდუქციის წარმოების სწორ მართვას. აგროტექნოლოგთა ერთ-ერთ ძირითად ამოცანას წარმოადგენს ენერგეტიკული ბუნებრივი სიმდიდრის სრულად და ეფექტიანად გამოყენება.

ბიოენერგოაქტივატორი „ბიორაგი“  ადიდებს (ზრდის) მცენარის  მწვანე ფოთლის ფართობს  და ფოტოსინთეზის გააქტიურებით მნიშვნელოვნად აძლიერებს ატმოსფეროდან ნახშირორჟანგის - სათბური გაზის შთანთქმას, რაც გლობალური დათბობის პრობლემის გადაჭრის ოპტიმალური გზაა. 

გამოყენებული  ლიტერატურა:

1. Gakhokidze R. (2017) Bio-organic Green Revolution. Zambia (Africa), "Zourman  Group", 2018.
2. Бродянский В., (1973) Эксергетический метод термодинамического анализа. Москва, „Энергия”.
3. საქართველოს სტატისტიკის ეროვნული სამსახური. სტატისტიკური კრებული „სოფლის მეურნეობა 2020“.  URL:https://www.geostat.ge/media/38833/soflis_meurneoba_2020.pdf (გადამოწმებულია 14.01.2022)
4. გახოკიძე რ. (2008) უხვი მოსავლის საწინდარი. თბილისი, „ჯისიაი“.
5. კოღუაშვილი პ., დოლიძე მ., გალეგაშვილი დ. (2021) საქართველოს საჭირო ხორბლის 60-65% წარმოება შეუძლია. ,,ახალი აგრარული საქართველო’’, N4. URL: https://drive.google.com/drive/u/0/folders/ 1MDS4pQer6zcKoLROgFAMzBfQ5E_UDaeQ (გადამოწმებულია 14.01.2022)
6. Каюмов М., (1989) Программирование продуктивности полевых культур. Справочник. «Росагропромиздат» URL: https://sng1lib.org/book/2400463/2cc185 (გადამოწმებულია 14.01.2022)

---