აბსტრაქტი

წინამდებარე ნაშრომი განიხილავს საქართველოს ეკონომიკურ განვითარებას მწვანე ტექნოლოგიებისა და ინოვაციური ბიზნეს მოდელების ინტეგრაციის გზით. კავკასიის რეგიონში მდებარე საქართველო სტრატეგიულად მდგრად განვითარებას თავისი მდიდარი ბუნებრივი რესურსების გამოყენებით. ქვეყნის ენერგეტიკული პოლიტიკას აშკარად ახასიათებს განახლებადი ენერგიის წყაროებს, მათ შორის ჰიდროენერგეტიკას, ქარისა და მზის ენერგიას, რომლებიც გადამწყვეტი როლი ენიჭება ენერგეტიკული უსაფრთხოების გაძლიერებას და სათბურის გაზების ემისიების მინიმიზაციას. სოფლის მეურნეობაში, საქართველო წინ უძღვის მდგრად პრაქტიკებს, როგორიცაა ორგანული მეურნეობა და სოფლის მეურნეობა, რაც ზრდის პროდუქტიულობას გარემოს მთლიანობის შენარჩუნებისა და გრძელვადიანი სასურსათო უსაფრთხოების უზრუნველსაყოფად. წარმოების სექტორი ასევე ვითარდება მწვანე პრაქტიკისკენ, ხაზს უსვამს ენერგოეფექტურობას, ნარჩენების შემცირებას და წრიული ეკონომიკის პრინციპების მიღებას. ამ წინსვლას მხარს უჭერს ძლიერი სახელმწიფო პოლიტიკა, მათ შორის სუბსიდიები, საგადასახადო შეღავათები და გრანტები მწვანე პროექტებისთვის, აქტიურ საერთაშორისო პარტნიორებთან ერთად, რომლებიც უზრუნველყოფენ ტექნიკურ და ფინანსურ მხარდაჭერას. გარდა ამისა, მწვანე სტარტაპებისა და სოციალური საწარმოების გაჩენა ხაზს უსვამს აქტიურ სამეწარმეო ეკოსისტემას. ეს კვლევა ხაზს უსვამს იმას, რომ საქართველოს სტრატეგიული ფოკუსირება მწვანე ტექნოლოგიებსა და ინოვაციურ ბიზნეს მოდელებზე არა მხოლოდ ხელს უწყობს ეკონომიკურ მდგრადობას, არამედ პოზიციონირებს მდგრადი განვითარების ლიდერად როგორც კავკასიის რეგიონში, ისე გლობალურ ჭრილში.

საკვანძო სიტყვები: განახლებადი ენერგია; მდგრადი სოფლის მეურნეობა; მწვანე წარმოება; ინოვაციური ბიზნეს მოდელები; გარემოს მდგრადობა 

შესავალი

21-ე საუკუნეში ეკონომიკური ზრდისა და გარემოსდაცვითი მდგრადობის კვეთა იქცა მსოფლიო ქვეყნებისთვის მთავარ აქცენტად. საქართველო, მრავალფეროვანი ბუნებრივი რესურსებით დაჯილდოებული ქვეყანა და სტრატეგიულად განლაგებული ევროპისა და აზიის გზაჯვარედინზე, ხვდება ამ გლობალურ ტენდენციას მწვანე ტექნოლოგიებისა და ინოვაციური ბიზნეს მოდელების ეკონომიკურ ჩარჩოში ინტეგრირებით. ეს მიდგომა არა მხოლოდ მიზნად ისახავს გარემოზე ზემოქმედების შერბილებას, არამედ ცდილობს გააძლიეროს ქვეყნის კონკურენტული უპირატესობა გლობალურ ბაზარზე. (Mallett, 1992)

საქართველოს ეკონომიკური ლანდშაფტი განიცდის მნიშვნელოვან ტრანსფორმაციას, რადგან ერი იყენებს ეკოლოგიურად სუფთა ტექნოლოგიებს სხვადასხვა სექტორში. განახლებადი ენერგიის წყაროები, როგორიცაა ქარი, მზის და ჰიდროენერგეტიკა, სულ უფრო მეტად გამოიყენება წიაღისეული საწვავზე დამოკიდებულების და ნახშირბადის ემისიების შესამცირებლად. მდგრადი სოფლის მეურნეობის ინოვაციები ხელს უწყობს ორგანული მეურნეობის პრაქტიკის დანერგვას და რესურსების ეფექტიან მართვას, უზრუნველყოფს საკვების უსაფრთხოებასა და გარემოს შენარჩუნებისას. გარდა ამისა, მწვანე წარმოების პროცესები ხორციელდება ნარჩენებისა და ენერგიის მოხმარების მინიმუმამდე შესამცირებლად, რაც ხელს უწყობს წრიულ ეკონომიკას.

საქართველოს მთავრობა მდგრადი განვითარებისათვის ხელსაყრელი გარემოს ხელშეწყობას ახორციელებს. არსებობს პოლიტიკა და წახალისება მწვანე ტექნოლოგიების მიღებისა და გამოყენების ჭრილში, ბიზნესის მხარდასაჭერად. საერთაშორისო პარტნიორობა და ინვესტიციები კიდევ უფრო აჩქარებს მწვანე ეკონომიკაზე გადასვლას, რაც საქართველოს ეხმარება პოზიციონირებაში, როგორც რეგიონულ ლიდერად მდგრად პრაქტიკის მართვისთვის. ძირითადი პოლიტიკის ინიციატივები მოიცავს განახლებადი ენერგიის პროექტების სუბსიდირებას, მწვანე ბიზნესის საგადასახადო შეღავათებს და მდგრადი ტექნოლოგიების კვლევისა და განვითარების დაფინანსებას.

გარდა ამისა, ინოვაციური ბიზნეს მოდელები, ამ ტრანსფორმაციის კრიტიკულ მამოძრავებელ ძალას წარმოადგენს. სოციალური საწარმოები, მწვანე სტარტაპები და ტრადიციული კომპანიები, რომლებიც იღებენ საერთაშორისო დაფინანსებას სხვადასხვა ფონდის მიერ, მნიშვნელოვან როლს ასრულებენ საქართველოს ეკონომიკური ლანდშაფტის ფორმირებაში. ეს ბიზნესები არა მხოლოდ ამცირებენ გარემოსდაცვით კვალს, არამედ ქმნიან ახალ სამუშაო შესაძლებლობებს და ასტიმულირებენ ეკონომიკურ აქტივობას. ფირმებს, რომლებიც ავითარებენ ბიოდეგრადირებად შესაფუთ მასალებს და სტარტაპებს, რომლებიც ფოკუსირდებიან ჭკვიანი ქალაქის გადაწყვეტილებებზე, რომლებიც აძლიერებენ ურბანულ მდგრადობას უმნიშვნელოვანესი წვლილი შეაქვთ ქვეყნის მრავალფაქტორულ განვითარებაში.  (Misso & Foundation, 2018)

ეს სტატია განიხილავს მწვანე ტექნოლოგიებისა და ინოვაციური ბიზნეს მოდელების მრავალმხრივ როლს საქართველოს ეკონომიკურ განვითარებაში. ის განიხილავს აქამდე მიღწეულ პროგრესს, მიმდინარე გამოწვევებს და წინსვლის შესაძლებლობებს. სხვადასხვა ინიციატივებისა და შემთხვევის შესწავლის დეტალური ანალიზის საშუალებით მიზნად დავისახეთ გამოვყოთ ამ მიღწევების პოტენციალი ეკონომიკური მდგრადობისა და გრძელვადიანი ზრდის მისაღწევად.  

დისკუსია მოიცავს კონკრეტულ სექტორებს, სადაც მწვანე ტექნოლოგიებმა მნიშვნელოვანი გავლენა მოახდინა, როგორიცაა ენერგეტიკის, ისე სოფლის მეურნეობის და წარმოების ჭრილში. გარდა ამისა, სტატია შეისწავლის ინოვაციების სოციალურ-ეკონომიკურ სარგებელს, მათ შორის სამუშაო ადგილების შექმნას, საზოგადოებრივი ჯანმრთელობის გაუმჯობესებას და ცხოვრების ხარისხის გაძლიერებას. წარმატებული მაგალითების ჩვენებითა და საუკეთესო პრაქტიკის გამოვლენით, ვცდილობთ წარმოვაჩინოთ, თუ როგორ აყალიბებს მწვანე ტექნოლოგიები და ინოვაციური ბიზნეს მოდელები საქართველოს ეკონომიკურ ტრაექტორიას.

საქართველოში, ასობით მცირე და საშუალო ბიზნესი ფუნქციონირებს, თუმცა მათ სამუშაო მიდგომებში უამრავი პრობლემა იკვეთება, ესენია: დასაქმების მაჩვენებელი, ბიზნესებს უჭირთ ბევრი კადრის აყვანა, რეგიონში პოზიციონირება; ასევე ნედლეულსა და მასალებზე ხელმისაწვდომობა; მარკეტინგული ღონისძიებების გატარება; პროდუქციისა და რეალიზაციის გზების გაუმჯობესება და სხვ. რის გამოც მკვეთრად შემცირებულია კონკურენტუნარიანობა და ფარდობითი უპირატესობის მოპოვება დარგობრივ ჭრილში. ასეთ მდგომარეობის დროს, უმჯობესია საერთაშორისო ფონდების მხრიდან მდგომარეობის ეფექტიანი შესწავლით ერთეულ ბენეფიციარებზე, რომლებმაც უკვე მოიპოვეს დაფინანსება და საგრანტო პროგრამით გაძლიერდნენ, სამომავლოდაც შეძლონ ამავე ფონდებისგან ახალი ტრანშების მოპოვება და კიდევ ერთხელ გაძლიერება, რადგან ქვეყანაში საკმაოდ მაღალი საბანკო პროცენტი, მიუხედავად იმისა, რომ სახელმწიფო სუბსიდირების პროგრამები არსებობს, ფერმერს, მეწარმეს მაინც უჭირს სესხის აღება, რადგან ძნელია საქართველოში ისეთი ბიზნესის კეთება, რომელიც ნაკლები ძალისხმევით ნამდვილად შეძლებს საკმაოდ მაღალი რეალიზაციის მაჩვენებლის მიღწევას, თანაც ქვეყანაში მუდმივად ცვალებადი ეგზოგენური და ენდოგენური ცვლილებებია, რაც პირდაპირ აისახება ბიზნესის მომგებიანობაზე, თანაც პროდუქციისა და სერვისის გაყიდვის ბაზარი ქვეყანაში არ არის დიდი, მოსახლეობის სრული კონცენტრაციიდან გამომდინარე და ფერმერს და მეწარმეს უწევს დამატებითი ძალისხმევის გაღება, რათა თავისი პროდუქტები, ევროპის, ამერიკის და წამყვანი ქვეყნების ბაზრებზე გაიტანოს.

განახლებადი ენერგია მდგრადი პროგრესის გაძლიერების ერთ-ერთი მთავარი ფაქტორია, ცალსახაა არ შევამჩნიოთ ის ცვლილებები, რომლებიც აქტიურად ხორციელდება ქვეყანაში, საქართველო სულ უფრო მეტად იყენებს ქარისა და მზის ენერგიის პოტენციალს. გორის ქარის ელექტროსადგური ამის ერთ-ერთი ნათელი მაგალითია, ის ხაზს უსვამს ძალისხმევას ენერგეტიკული მიქსის დივერსიფიკაციისკენ. მზის ენერგიის ინიციატივები, განსაკუთრებით იმ რეგიონებში, სადაც მზის დასხივება მაღალია, ასევე სულ უფრო იმატებს. ეს ინვესტიციები არა მხოლოდ აძლიერებს ენერგეტიკულ დამოუკიდებლობას, არამედ იზიდავს უცხოურ ინვესტიციებს და ხელს უწყობს ტექნოლოგიურ ინოვაციებს განახლებადი ენერგიის ტექნოლოგიებში. (Ebrahimi & Mirbargkar, 2017)

სოფლის მეურნეობა რჩება საქართველოს ეკონომიკის ქვაკუთხედად, რომელსაც მხარს უჭერს მრავალფეროვანი მიკროკლიმატი და ნაყოფიერი ნიადაგი. მდგრადი სოფლის მეურნეობის პრაქტიკა სულ უფრო პოპულარული ხდება, რაც გამოწვეულია ბაზრის მზარდი მოთხოვნით ორგანულ და ეკოლოგიურად სუფთა პროდუქტებზე. ორგანული მეურნეობის მეთოდები, მხარდაჭერილი მთავრობის წახალისებითა და სერტიფიცირების სქემებით, რაც ხელს უწყობს ნიადაგის ჯანმრთელობას, ბიომრავალფეროვნებას და მომხმარებელთა ნდობას სოფლის მეურნეობის პროდუქციის წარმოების გზების გაუმჯობესების ჭრილში.

ზუსტი სოფლის მეურნეობის ტექნოლოგიები გადამწყვეტ როლს თამაშობს რესურსების გამოყენების ოპტიმიზაციაში და პროდუქტიულობის გაუმჯობესებაში. მათი მეშვეობით ხორციელდება GPS სიგნალის გადაცემა ეს ტექნოლოგია საჰაერო კვლევებისთვის და მონაცემთა ანალიტიკისთვის უმნიშვნელოვანესია, ფერმერებს შეუძლიათ შეამცირონ წყლისა და სასუქის გამოყენება, ხოლო მოსავლის მაქსიმალური მოსავლიანობა გაზარდონ. ეს ინოვაციები არა მხოლოდ ზრდის სოფლის მეურნეობის ეფექტურობას, არამედ ამცირებს გარემოზე ზემოქმედებას, რომელიც დაკავშირებულია ტრადიციულ ფერმერულ პრაქტიკასთან.

საქართველოს საწარმოო სექტორი იყენებს მწვანე ტექნოლოგიებს მდგრადობისა და ეფექტურობის გასაზრდელად. ენერგოეფექტური პრაქტიკა, მათ შორის LED განათების, ჭკვიანი HVAC სისტემების და მდგრადი წარმოების პროცესების გამოყენება, ამცირებს ენერგიის მოხმარებას და საოპერაციო ხარჯებს სამრეწველო ობიექტებში. გადამუშავების პროგრამები და ეკოლოგიურად სუფთა მასალების გამოყენება ხელს უწყობს წრიულ ეკონომიკას, ამცირებს ნარჩენებს და აუმჯობესებს რესურსების გამოყენებას.

რუსთავის ფოლადის ქარხანა ასახავს მდგრადი წარმოების ნათელ მაგალითს. ნარჩენების მართვის ყოვლისმომცველი სისტემების დანერგვით და მოწინავე ტექნოლოგიების გამოყენებით, ქარხანა აუმჯობესებს წარმოების ეფექტურობას. ასეთი ინიციატივები არა მხოლოდ შეესაბამება მდგრადობის გლობალურ სტანდარტებს, არამედ აძლიერებს საქართველოს მრეწველობის კონკურენტუნარიანობას საერთაშორისო ბაზრებზე.

მთავრობის პოლიტიკა გადამწყვეტ როლს თამაშობს საქართველოში მწვანე ტექნოლოგიების დანერგვისა და მდგრადი ბიზნეს პრაქტიკის ხელშემწყობი გარემოს შესაქმნელად. განახლებადი ენერგიის პროექტების სუბსიდიები, მწვანე საწარმოებისთვის საგადასახადო შეღავათები და კვლევისა და განვითარების ინიციატივების დაფინანსება ხელს უწყობს ინვესტიციებისა და ინოვაციების სტიმულირებას მწვანე ბიზნესის სექტორში.

პარტნიორობა საერთაშორისო ორგანიზაციებთან, როგორიცაა ევროკავშირი, გაერო, მსოფლიო ბანკი და სხვ. მრავალი ხელს უწყობს ფართომასშტაბიანი მწვანე პროექტების განხორციელებას და აძლიერებს საქართველოს შესაძლებლობებს ეკოლოგიური გამოწვევების ეფექტურად გადაჭრისთვის.

ინოვაციური ბიზნეს მოდელები: ეკონომიკური ზრდის კატალიზატორები

მდგრადობაზე ორიენტირებული ინოვაციური ბიზნეს მოდელები ხელს უწყობს ეკონომიკურ ზრდას და  სოციალურ მხარდაჭერას საქართველოში.

მწვანე სტარტაპები: საქართველოს მზარდი სტარტაპის ეკოსისტემა არის ნაყოფიერი ნიადაგი ინოვაციური გადაწყვეტილებებისთვის განახლებადი ენერგიის, მდგრადი სოფლის მეურნეობის, ნარჩენების მართვისა და მწვანე ტექნოლოგიების სფეროში. ინკუბატორები და აქსელერატორები უზრუნველყოფენ უმთავრეს მხარდაჭერას, მათ შორის დაფინანსებას, მენტორობას და ქსელის მშენებლობის შესაძლებლობების მეშვებით, მწვანე მეწარმეობის გასავითარებლად. (Thomas, 2014)

კორპორაციული მდგრადობა: ენერგოეფექტური ტექნოლოგიების მიღებით, ნახშირბადის გამონაბოლქვის შემცირებით და კორპორაციული სოციალური პასუხისმგებლობის ინიციატივების განხორციელებით, ეს კომპანიები აძლიერებენ ბაზარზე კონკურენტუნარიანობას და ხელს უწყობენ გარემოს დაცვას.

მიუხედავად მნიშვნელოვანი პროგრესისა, საქართველოს მწვანე ეკონომიკის წინსვლასთან დაკავშირებული გამოწვევები რჩება. პრიორიტეტებად რჩება ფართომასშტაბიანი მწვანე ინფრასტრუქტურული პროექტების ადეკვატური დაფინანსების უზრუნველყოფა, მდგრადი განვითარების მხარდასაჭერად მარეგულირებელი ჩარჩოების გაძლიერება. თუმცა, საქართველოში მდგრადი ეკონომიკური განვითარების შესაძლებლობები დიდია. განახლებად ენერგიაში, მდგრად სოფლის მეურნეობაში და მწვანე წარმოებაში განხორციელებულმა ინვესტიციებმა შეიძლება გააძლიეროს ენერგოუსაფრთხოება, შეამციროს გარემოზე ზემოქმედება და ხელი შეუწყოს ეკონომიკური ზრდის სტიმულირებას. უფრო მეტიც, საქართველოს სტრატეგიული მდებარეობა და მდგრადობისადმი ერთგულება მას, როგორც რეგიონულ ლიდერს მწვანე ტექნოლოგიებსა და ინოვაციებში, მნიშვნელოვან უპირატესობას ჰპირდება, რაც სთავაზობს ექსპორტის ზრდისა და საერთაშორისო თანამშრომლობის შესაძლებლობებს.

დასკვნა

საქართველოს სწრაფვა ეკონომიკური განვითარებისკენ მწვანე ტექნოლოგიებისა და ინოვაციური ბიზნეს მოდელების მეშვეობით ასახავს ბიზნეს სექტორის ერთგულებას მდგრადი ზრდისა და გარემოს დაცვისადმი. განახლებადი ენერგიის გამოყენება, მდგრადი სოფლის მეურნეობის ხელშეწყობა, მწვანე წარმოების პრაქტიკის დანერგვა და ინოვაციური მეწარმეობის მხარდაჭერა, საქართველოს საშუალებას აძლევს, რომ მიაღწიოს გრძელვადიან ეკონომიკურ მდგრადობას და კეთილდღეობას, რამდენადაც ქვეყანა მდგრადი განვითარების სირთულეებს იკვლევს, ის დამაჯერებელ მაგალითს აძლევს კავკასიის რეგიონში და მის ფარგლებს გარეთ სხვა ერებს, რაც აჩვენებს მწვანე ტექნოლოგიების ტრანსფორმაციულ ძალას მდგრადი მომავლის ფორმირებაში.

კავკასიის დინამიკურ რეგიონში მოქცეული საქართველო წინ მიიწევს მდგრადი ეკონომიკური დღის წესრიგით, რომელიც ორიენტირებულია მწვანე ტექნოლოგიებზე და ინოვაციურ ბიზნეს მოდელებზე. ეს სტრატეგიული მიდგომა არა მხოლოდ ეხება გარემოსდაცვითი მდგრადობის იმპერატივს, არამედ საქართველოს პოზიციონირებს როგორც რეგიონულ ლიდერად მწვანე ეკონომიკის განვითარებაში.

საქართველოს მტკიცე ვალდებულება ეკონომიკური წინსვლისკენ მწვანე ტექნოლოგიებისა და ინოვაციური ბიზნეს მოდელების მეშვეობით ასახავს მის ხედვას მდგრადი მომავლის შესახებ. ეკონომიკური კეთილდღეობის და გარემოსდაცვითი მეთვალყურეობის დაბალანსებით. საქართველო არა მხოლოდ იცავს თავის ბუნებრივ მემკვიდრეობას, არამედ აშენებს მდგრად ეკონომიკას, რომელიც სარგებელს მოუტანს დღევანდელ და მომავალ თაობებს. სტრატეგიული ინვესტიციების, ინკლუზიური პოლიტიკისა და თანამშრომლობითი პარტნიორობის საშუალებით, საქართველო გზას უხსნის ნათელ და მდგრად მომავალს კავკასიაში და მის ფარგლებს გარეთ. 

ბიბლიოგრაფია:

Ebrahimi, P., & Mirbargkar, S. M. (2017). Green entrepreneurship and green innovation for SME development in market turbulence. Eurasian Business Review, 7(2), 203–228. https://doi.org/10.1007/s40821-017-0073-9

Mallett, T. (1992). the Green Grassroots: Small Business and the Environment. Journal of Small Business & Entrepreneurship, 10(1), 13–33. https://doi.org/10.1080/08276331.1992.10600417

Misso, R., & Foundation, S. C. (2018). Sustainable development and green tourism : new practices for excellence in the digital era Zacharoula Andreopoulou * Gian Paolo Cesaretti Safwat Shakir Hanna Ioakeim Tzoulis. Journal of International Business and Entrepreneurship Development, 11(1), 65–74.

Thomas, J. R. (2014). Shades of green: a critical assessment of greenwashing in social and environmental business performance reports. J. for International Business and Entrepreneurship Development, 7(3), 245. https://doi.org/10.1504/jibed.2014.063092