ჟურნალი ნომერი 3 ∘ ზურაბი აბრამიშვილი ∘
საქართველოს ეროვნული ბანკის პოტენციალი მდგრადი დაფინანსების მიმართულებით და ციფრული ტრანსფორმაციის შესაძლებლობები თანამედროვე ეტაპზე

ანოტაცია

საქართველოს ეროვნული ბანკი ბოლო წლების განმავლობაში აქტიურად ახორციელებს პროექტებს და მუშაობს ეკონომიკური ინსტრუმენტების დახვეწაზე მდგრადი განვითარების ხელშეწყობისა და ეკონომიკური პროცესების გაციფრულების მიზნით. სტატიაში განხილულია ეროვნული ბანკის მდგრადი დაფინანსების გზამკვლევი, მდგრადი ფინანსების ტაქსონომია, მწვანე ობლიგაციები, ცენტრალური ბანკის ციფრული ვალუტის (CBDC) ინიციატივა, რეგულირების ლაბორატორია, ღია ბანკინგი და ციფრული ლარი მწვანე ფინანსებისთვის. სტატიაში წარმოდგენილი ანალიზი ორიენტირებულია ციფრულ ტექნოლოგიებსა და მდგრადი განვითარების ინიციატივებს შორის არსებულ სინერგიაზე და მათი განვითარების პოტენციალზე. 

საკვანძო სიტყვები: მდგრადი ფინანსები, ციფრული ტრანსფორმაცია, ციფრული ვალუტა, ხელოვნური ინტელექტი, სინერგია. 

შესავალი

საქართველოს ეროვნული ბანკი საქართველოში მოწინავეა როგორც მდგრადი დაფინანსების, ასევე ეკონომიკური სექტორის ციფრული ტრანსფორმაციის პროცესში და შესაბამისად ამ ორი კომპონენტის ინტეგრაციის საკითხშიც. გლობალური ფინანსური ლანდშაფტის განვითარებასთან ერთად, სინერგია მდგრადობასა და ციფრულ ინოვაციებს შორის გადამწყვეტი გახდა გლობალური პრობლემების გადაჭრისთვის.

მსოფლიო ბანკის მდგრადი დაფინანსების ანგარიშის მიხედვით (World Bank, 2020) მდგრადი ფინანსები ეხება ფინანსურ საქმიანობას, რომელიც ითვალისწინებს გარემოს, სოციალურ და მმართველობით ფაქტორებს გრძელვადიანი ეკონომიკური ზრდის ხელშეწყობისთვის. ეს არის გადამწყვეტი ელემენტი გლობალური გამოწვევების მოსაგვარებლად, როგორიცაა კლიმატის ცვლილება, სოციალური უთანასწორობა და ეკონომიკური არასტაბილურობა.

ცენტრალური ბანკები ზოგადად მნიშვნელოვან როლს ასრულებენ მდგრადი დაფინანსების ხელშეწყობაში. მათ შეუძლიათ გავლენა მოახდინონ ბაზრებზე, მარეგულირებელ ჩარჩოებსა და მონეტარულ პოლიტიკაზე მდგრადი ფინანსური პროდუქტებისათვის სტანდარტების დაწესებით (Nguyen, 2019).

ციფრული ტრანსფორმაციის პროცესი მოიცავს ციფრული ტექნოლოგიების მიღებას ფინანსური სერვისების ეფექტიანობის, ხელმისაწვდომობისა და უსაფრთხოების გასაუმჯობესებლად. ტექნოლოგიები, როგორიცაა ბლოკჩეინი, ხელოვნური ინტელექტი (AI) და ცენტრალური ბანკის ციფრული ვალუტა (CBDC) რევოლუციას ახდენენ ფინანსურ სექტორში უფრო სწრაფი ტრანზაქციების გატარებით, თაღლითობის შემცირებითა და გამჭვირვალობის ზრდით (BIS, 2021). 

მიმდინარე ინიციატივები, განხორციელებული პროექტები და პერსპექტივები

საქართველოს ეროვნული ბანკი წლებია აქტიურად აინიცირებს და ახორციელებს სხვადასხვა პროექტებს რომელთა მთავარი მიზანი მდგრადი ეკონომიკის ჩამოყალიბების ხელშეწყობაა, მიზანთა მასშტაბურობა კი მოითხოვს პრობლემების კომპლექსურ და ინოვაციურ გადაწყვეტებს რასაც ეროვნული ბანკი ციფრული ეკონომიკის განვითარებითა და თანამედროვე, ზოგოერთ შემთხვევაში რევოლუციური მიდგომების დანერგვით პასუხობს.

სწორედ ამ მიზანს პასუხობს ეროვნული ბანკის მიერ შემუშავებული მდგრადი დაფინანსების გზამკვლევი, რომელიცასახავს სტრატეგიულ მიმართულებას გარემოსდაცვითი, სოციალური და სამთავრობო (ESG) ფაქტორების ფინანსურ სისტემაში ინტეგრაციისთვის. გზამკვლევი მოიცავს მარეგულირებელ ნორმებს, ბაზრის წახალისებისა და შესაძლებლობების განვითარების ინიციატივებს მდგრადი დაფინანსების ხელშესაწყობად (NBG, 2022).

გზამკვლევი იყენებს იყენებს ციფრულ პლატფორმებს მდგრადი ფინანსური პროდუქტების გამჭვირვალობისა და ხელმისაწვდომობის გასაძლიერებლად, როგორიცაა დისტანციური მომსახურების ხელსაწყოები და ციფრული გამჭვირვალობის პროტოკოლები. ის მოიცავს მარეგულირებელ სახელმძღვანელოებს. ეს დოკუმენტი ხაზს უსვამს ციფრული ტექნოლოგიების როლს მდგრადი დაფინანსების პროცესში. მაგალითად, ბლოკჩეინის გამოყენება მწვანე ინვესტიციებში გამჭვირვალობისთვის და ციფრული პლატფორმები ეფექტური ESG (გარემოსდაცვითი, სოციალური და სამთავრობო) მონაცემების ანგარიშგებისათვის კრიტიკული კომპონენტებია.

ამასთან ერთად საქართველოს ეროვნულმა ბანკმა 2021 წელს შეიმუშავა მდგრადი დაფინანსების ტაქსონომიის დოკუმენტი საქმიანობის კლასიფიკაციისა და სტანდარტიზებისთვის. ეს დოკუმენტი ეხმარება ინვესტორებს მდგრადი საინვესტიციო პოტენციალების იდენტიფიცირებაში და უზრუნველყოფს საერთაშორისო სტანდარტებთან შესაბამისობას (NBG, 2021).

შესაბამისობის მონიტორინგისა და ტაქსონომიის განხორციელების შესახებ ანგარიშგების პროცესში გამოიყენება სხვადასხვა ღია თუ დახურული ციფრული ინსტრუმენტები, მიუხედავად ამისა ბლოკჩეინ ტექნოლოგიის ჩართვამ ამ პროცესში შეიძლება კიდევ უფრო გააძლიეროს მდგრადი ინვესტიციების გამჭვირვალობა და მიკვლევადობა, ასევე შესაძლებელი გახადოს მონაცემთა ბაზების სტრუქტურისა და იერარქიის იმგვარად დამუშავება რომ გაიზარდოს ინვესტიციის ეფექტიანობა და საწყის ეტაპზევე იდენტიფიცირდეს რისკები, მათი სახეები და მომზადდეს გადაჭრის გზები.

ეროვნული ბანკის მიერ 2019 წელს დაინიცირდა მწვანე ობლიგაციების ჩარჩო, ეს დოკუმენტი მხარს უჭერს მწვანე ობლიგაციების გამოშვებას ეკოლოგიურად სუფთა პროექტების დასაფინანსებლად. მისი დაარსების დღიდან გამოიცა რამდენიმე მწვანე ობლიგაცია, რამაც მოიზიდა მნიშვნელოვანი თანხები განახლებადი ენერგიისა და მდგრადი ინფრასტრუქტურული პროექტებისთვის, ამ დოკუმენტის მიღების წლიდან დღემდე საქართველოში გამოშვებული მწვანე ობლიგაციების რაოდენობა ყოველწლიურად 25 მილიონი აშშ დოლარით იზრდება. (NBG, 2023).

ეროვნული ბანკი იყენებს ციფრულ პლატფორმებს მწვანე ობლიგაციების გამოშვებისა და მონიტორინგისთვის. ბლოკჩეინს შეუძლია უზრუნველყოს ობლიგაციების შემოსავლების მიკვლევადობა, ხოლო AI-ს შეუძლია გააანალიზოს დაფინანსებული პროექტების გარემოზე ზემოქმედება. აღსანიშნავია რომ მიუხედავად იმისა, მწვანე ობლიგაციების გამოშვებისთვის განსაზღვრული პლატფორმა ითვალისწინებს თუ არა უშუალოდ ხელოვნური ინტელექტის ჩართულობას პროცესში, შესაძლებელია დამატებითი დამოუკიდებელი პლატფორმების გამოყენება როგორც სტრატეგიის შესამუშავებლად, ასევე განხორციელების ეტაპზე მაქსიმალური ეფექტიანობის მისაღწევად და მიღებული შედეგების როგორც პროაქტიური ასევე შემაჯამებელი მონიტორინგისათვის.

ამ და სხვა მიმართლებით CBDC-ის (ცენტრალური ბანკის ციფრული ვალუტის) დანერგვის გზებს ეროვნული ბანკი წლებია იკვლევს, კერძოდ ციფრული ლარის პოტენციალს ფინანსური ჩართულობისა და მდგრადობის გასაძლიერებლად. CBDC-ს შეუძლია ხელი შეუწყოს უფრო სწრაფ, იაფ ტრანზაქციებს და შეამციროს ფიზიკური ვალუტის წარმოების გარემოზე ზემოქმედება (IMF, 2022).

ცენტრალური ბანკის ციფრული ვალუტები უჭერენ მდგრად განვითარებას ფინანსური ინკლუზიის ხელშეწყობით და ნაღდი ფულის ტრანზაქციების ნახშირბადის შემცირებით. ციფრული ლარი შეიძლება გამოყენებულ იქნას სპეციალურად მწვანე ფინანსური ინიციატივებისთვის, რაც უზრუნველყოფს სახსრების მდგრად გამოყენებას.

ცენტრალური ბანკის ციფრული ვალუტებს შეუძლიათ მნიშვნელოვნად გააძლიერონ ფინანსური ჩართულობა მოსახლეობის იმ ნაწილში რომლებსაც წვდომა არ აქვთ საბანკო სისტემებზე. ეს განსაკუთრებით აქტუალურია განვითარებად ეკონომიკებში, სადაც მოსახლეობის მნიშვნელოვან ნაწილს არ აქვს წვდომა ტრადიციულ საბანკო სერვისებზე (IMF, 2022). CBDC-ით, ფიზიკურ პირებს შეუძლიათ განახორციელონ ტრანზაქციები ციფრული საფულეების მეშვეობით თავიანთ მობილურ მოწყობილობებზე, ცენტრალური ბანკის გვერდის ავლით რაც აჩქარებს ტრანზაქციებს, და ამასთანავე აღსანიშნავია, რომ მიუხედავად ამისა ტრანზაქციები გამჭვირვალეა, რაც უმნიშვნელოვანესია ფულის გათეთრებასა და თაღლითური ტრანზაქციების გამოვლენის პროცესში.

ფიზიკური ვალუტის წარმოებასა და შემდგომ მომსახურებას აქვს მნიშვნელოვანი გარემოსდაცვითი უარყოფითი მხარეები, რომელიც მოიცავს ქაღალდის, მელნისა და ტრანსპორტირების ხარჯებს, გარდა ამისა ფულზე დატანილი უსაფრთხოების ნიშნების შექმნასა და განახლებას. ამის საპირისპიროდ, CBDC მთლიანად ციფრულია, რაც ამცირებს ამ ფიზიკური რესურსების საჭიროებას. უფრო მეტიც, CBDC-ები შეიძლება შეიქმნას ნაკლებად ენერგოინტენსიურ ტექნოლოგიებზე დაყრდნობით, ვიდრე ტრადიციულ კრიპტოვალუტებში გამოიყენება, რაც ამცირებს ციფრული ვალუტის მაინინგთან (კრპტოვალუტის პირველადი მოპოვების რთული მათემატიკური პორცესი) დაკავშირებული ენერგეტიკულ დანახარჯებს. (BIS, 2023).

ეროვნული ბანკის მიერ ციფრული ლარის მიმართ წაყენებული მოთხოვნების შესაბამისად ის უნდა იყოს უსაფრთხო, ეფექტური და მდგრადი გაცვლის საშუალება. ის დაშენდება მყარ ტექნოლოგიურ ჩარჩოზე, რაც უზრუნველყოფს მდგრადობას, მასშტაბურობას და უსაფრთხოებას. მისი ძირითადი მახასიათებლები მოიცავს:

მყისიერი გადახდის სისტემებს, დაბალფასიანი ტრანზაქციების ხელშეწყობას შიდა და პოტენციურად საერთაშორისო დონეზე.

პროგრამირებადი ფულის შექმნა აჩენს ჭკვიანი კონტრაქტების გაფორმების შესაძლებლობას, რომლებსაც შეუძლიათ ავტომატურად განახორციელონ ტრანზაქციები წინასწარ განსაზღვრულ პირობებზე დაფუძნებით, რაც ასევე სასარგებლოა სხვადასხვა ფინანსური აპლიკაციისთვის, მათ შორის მწვანე საფინანსო ფონდების ავტომატური გაცემისთვის.

ეროვნული ბანკის მხრიდან ურთიერთთანამშრომლობის გასაღრმავებლად აუცილებლად გადასადგმელი ნაბიჯებია არსებულ გადახდის სისტემებთან თავსებადობის უზრუნველყოფა და სხვა CBDC-ებთან პოტენციური სამომავლო ინტეგრაცია, ტრანსსასაზღვრო ტრანზაქციებისა და თანამშრომლობის ხელშეწყობა (NBG, 2024).

CBDC-ის განხორციელებას რამდენიმე გამოწვევა ახლავს თან, მათ შორის:

მომხმარებლის კონფიდენციალურობის უზრუნველყოფა უკანონო საქმიანობის თავიდან ასაცილებლად საჭირო გამჭვირვალობის შენარჩუნებისას.

CBDC-ის მხარდასაჭერად ტექნოლოგიური ინფრასტრუქტურის შემუშავება და შენარჩუნება.

მარეგულირებელი ჩარჩოს ჩამოყალიბება, რომელიც აბალანსებს ინოვაციას რისკის მართვასთან.

ამ გამოწვევების გადასაჭრელად, ეროვნული ბანკი აწარმოებს ფართო კვლევას და თანამშრომლობს საერთაშორისო ინსტიტუტებთან და ტექნიკურ კომპანიებთან, რათა შეიქმნას CBDC, რომელიც აკმაყოფილებს უსაფრთხოების, ეფექტურობისა და მდგრადობის უმაღლეს სტანდარტებს (BIS, 2023). 

საქართველოს ეროვნული ბანკის კიდევ ერთი უმნიშვნელოვანესი პროდუქტია მარეგულირებელი ლაბორატორია (რეგლაბი), ის არის სავარჯიშო გარემო, სადაც ინოვაციური ფინანსური ტექნოლოგიების ტესტირება (მოდელირება) ხდება კონტროლირებად პირობებში. ეს ინიციატივა მიზნად ისახავს ხელი შეუწყოს ინოვაციას და ამავე დროს უზრუნველყოს, რომ ახალი ფინანსური პროდუქტები და მომსახურება შეესაბამებოდეს მარეგულირებელ სტანდარტებს. რეგლაბი უზრუნველყოფს პლატფორმას ფინტექ სტარტაპებისთვის და დაარსებული ფინანსური ინსტიტუტებისთვის, რათა ექსპერიმენტი ჩაატარონ ახალი იდეების გარშემო, მყისიერი მარეგულირებელი შედეგების რისკის გარეშე (NBG, 2023).

რეგლაბი გადამწყვეტ როლს ასრულებს მდგრადი დაფინანსების ხელშეწყობაში მწვანე ფინანსური პროდუქტების განვითარების წახალისებით. ის მხარს უჭერს პროექტებს, რომლებიც ფოკუსირებულია გარემოს მდგრადობაზე, სოციალურ ზემოქმედებაზე და მმართველობის გაუმჯობესებაზე. რეგლაბში გამოყენებული ციფრული ინსტრუმენტები, როგორიცაა ბლოკჩეინი და AI (ხელოვნური ინტელექტი), ხელს უწყობს რეალურ დროში მონიტორინგს და შესაბამისობას, რაც უზრუნველყოფს, რომ ეს ინოვაციები შეესაბამებოდეს მდგრადობის მიზნებს. მაგალითად, ბლოკჩეინი შეიძლება გამოყენებულ იქნას ფინანსური ტრანზაქციების გამჭვირვალე და უცვლელი ჩანაწერების შესაქმნელად, ხოლო AI-ს შეუძლია გაანალიზოს დიდი მონაცემთა ნაკრები შაბლონებისა და პოტენციური რისკების დასადგენად (WEF, 2022).

რეგლაბის ფარგლებში რამდენიმე პროექტმა აჩვენა მნიშვნელოვანი პოტენციალი მდგრადი დაფინანსებისთვის:

მწვანე საინვესტიციო პლატფორმები: ეს პლატფორმები იყენებენ AI-ს ESG მონაცემების გასაანალიზებლად და მომხმარებლებს აწვდიან მდგრადი საინვესტიციო შესაძლებლობების რეკომენდაციებს.

ნახშირბადის ემისიის უფლებით ვაჭრობის (Carbon Credit Trading) სისტემებში ბლოკჩეინის ტექნოლოგია გამოიყენება კვოტებით ვაჭრობის გამჭვირვალე და უსაფრთხო ბაზრების შესაქმნელად, ანგარიშვალდებულების უზრუნველსაყოფად და თაღლითობის შესამცირებლად.

საქართველოს ეკონომიკისთვის კიდევ ერთ სიახლეს წარმოადგენს ღია ბანკინგის ინიციატივები. ეს პროექტი მიზნად ისახავს გააძლიეროს კონკურენცია და ინოვაციები ფინანსურ სექტორში, პორექტი მესამე მხარის დეველოპერებს საშუალებას აძლევს შექმნან ახალი ფინანსური პროდუქტები და სერვისები მომხმარებლის მონაცემების გამოყენებით. ეს ჩარჩო ხელს უწყობს გამჭვირვალობასა და მომხმარებელთა გაძლიერებას, რაც მომხმარებლებს აძლევს კონტროლს მათ ფინანსურ ინფორმაციაზე და შესაძლებლობას გაუზიარონ ის სანდო მესამე პირებს (NBG, 2023).

ღია ბანკინგს შეუძლია მნიშვნელოვანი წვლილი შეიტანოს მდგრად დაფინანსებაში მწვანე ფინანსური პროდუქტების განვითარების გზით. მომხმარებელთა დეტალურ მონაცემებზე წვდომის უზრუნველყოფით, ფინანსურ ინსტიტუტებს შეუძლიათ შექმნან პერსონალიზებული და მდგრადი ფინანსური გადაწყვეტილებები. მაგალითად, ბანკებს შეუძლიათ განავითარონ მწვანე სესხები ან საინვესტიციო პროდუქტები, რომლებიც მორგებულია ინდივიდუალური კლიენტების მდგრადობის პრეფერენციებზე. გარდა ამისა, ღია საბანკო საქმიანობას შეუძლია ხელი შეუწყოს რისკების უკეთ მენეჯმენტს მომხმარებელთა ფინანსური ქცევისა და პოტენციური გარემოზე ზემოქმედების ყოვლისმომცველი ხედვის მიწოდებით (Accenture, 2023).

ღია ბანკინგს შეუძლია გააძლიეროს ფინანსური ჩართულობა ინოვაციური ფინანსური სერვისების შეთავაზებით სრული მოსახლეობისთვის. მაგალითად, ფინტექ კომპანიებს შეუძლიათ გამოიყენონ ღია საბანკო მონაცემები კრედიტუნარიანობის უფრო ზუსტად შესაფასებლად, სესხების გაცემით იმ პირებზე, რომლებიც შესაძლოა დაშორებულნი იყვნენ ტრადიციული საბანკო სისტემებიდან სხვადასხვა მიზეზთა გამო. ეს ჩართვა შეესაბამება მდგრადი განვითარების მიზნებს ეკონომიკური ზრდის ხელშეწყობისა და უთანასწორობის შემცირების გზით.

მწვანე ფინანსებისა და CBDC-ის სინერგიის შედეგად შეგვიძლია ჩავთვალოთ ციფრული ლარის კონცეფცია მწვანე ფინანსებისთვის, რაც გულისხმობს ეროვნული ბანკის ციფრული ვალუტის გამოყენებას ეკოლოგიურად მდგრადი პროექტების დასაფინანსებლად. ეს ინიციატივა მიზნად ისახავს მწვანე ფინანსური საქმიანობის გამჭვირვალობის, ეფექტიანობისა და მიკვლევადობის გაზრდას, ციფრული ვალუტების უნიკალური შესაძლებლობების გამოყენების გზით  (NBG, 2024).

ციფრული ლარი უზრუნველყოფს მწვანე ფინანსებისთვის გამოყოფილი თანხების ეფექტურად და გამჭვირვალედ გამოყენებას. ბლოკჩეინ ტექნოლოგიის გამოყენებით, ეროვნულ ბანკს შეუძლია თვალყური ადევნოს და გადაამოწმოს ყოველი ტრანზაქცია, რაც უზრუნველყოფს, რომ თანხები მიმართული იყოს პროექტებისკენ, რომლებიც ჭეშმარიტად ხელს უწყობენ მდგრადობას. ამან შეიძლება თავიდან აიცილოს მწვანე თვალთმაქცობა, ეწ. „Greenwashing“ (დაუსაბუთებელი მტკიცება, რომ კომპანიის პროდუქტები ეკოლოგიურად სუფთაა ან უფრო მეტი დადებითი გავლენა აქვს გარემოზე, ვიდრე რეალურად) და გაზარდოს ინვესტორების ნდობა მწვანე ფინანსური ინიციატივების მიმართ.

ციფრული ლარის გამოყენება შესაძლებელია მწვანე ობლიგაციების გამოშვებისა და მართვისთვის, რაც უზრუნველყოფს შემოსავლების გამოყენებას გარემოსდაცვითი პროექტებისთვის და მათი ზემოქმედების ზუსტი ანგარიშგებისთვის.

ინვესტორებს შეუძლიათ გამოიყენონ ციფრული ლარი მდგრად პროექტებში ინვესტირებისთვის მკაფიო, დამოწმებადი გარემოსდაცვითი სარგებლით. ბლოკჩეინს შეუძლია უზრუნველყოს უცვლელი ჩანაწერი, თუ როგორ გამოიყენება სახსრები, რაც აძლიერებს ანგარიშვალდებულებას.

თავის მხრივ ჭკვიან კონტრაქტებს შეუძლიათ ავტომატიზება გაუკეთონ თანხების გაცემას კონკრეტული მდგრადობის ეტაპების მიღწევის საფუძველზე. მაგალითად, სახსრების გამოშვება შესაძლებელია მხოლოდ მაშინ, როდესაც განახლებადი ენერგიის პროექტი მიაღწევს დასრულების გარკვეულ ეტაპს, რაც უზრუნველყოფს ინვესტიციების ეფექტურად გამოყენებას (BIS, 2023).

ციფრული ლარის დანერგვა მწვანე ფინანსებისთვის აჩენს რამდენიმე მნიშვნელოვან გამოწვევას, მათ შორის ინფრასტრუქტურის, მარეგულირებელი კანონმდებლობისა და მოსახლეობის მხირდან ადპტაციის მხრივ. ეროვნული ბანკი ამ გამოწვევებს პასუხობს მუდმივი კვლევებითა და საერთაშორისო პარტნიორებთან აქტიური თანამშრომლობით. ამ სექტორის სამომავლო განვითარება შეიძლება მოიცავდეს ხელოვნური ინტელექტის ინტეგრაციას დაფინანსებული პროექტების გავლენის გასაანალიზებლად და ბლოკჩეინის ტექნოლოგიის შემდგომ გაუმჯობესებას ეფექტურობისა და მასშტაბურობის გასაუმჯობესებლად. ეროვნულ ბანკს ასევე შეუძლია სხვა ცენტრალურ ბანკებთან პარტნიორობის ფარგლებში შეისწავლოს მწვანე ციფრული ვალუტების გლობალური ჩარჩოები რაც ხელს შეუწყობს ტრანსსასაზღვრო მწვანე ფინანსების ინიციატივებს და ერთიანი გლობალური მიდგომების უახლესი გამოცდილებების საქართველოს ეკონომიკაში მყისიერ იმპლემენტაციას. 

თითქმის ყველა პროექტი რომელზეც ეროვნული ბანკი ამჟამად მუშაობს, როგორც ცალცალკე ასევე ერთმანეთთან მიმართებით წარმოადგენს პერსპექტივას პოზიტიური ტრანსფორმაციისთვის, რადგან მდგრადი ფინანსებისა და ციფრული ტექნოლოგიების ინტეგრაცია უნიკალურ შესაძლებლობას წარმოადგენს ეროვნული ბანკისთვის, მაგალითად ბლოკჩეინს, AI-სა და CBDC-ებს შეუძლიათ გააძლიერონ გამჭვირვალობა, ეფექტურობა და ანგარიშვალდებულება მდგრად ფინანსებში (WEF, 2022).

ბლოკჩეინს შეუძლია რევოლუცია მოახდინოს მწვანე ფინანსებში ტრანზაქციების უცვლელი ჩანაწერების უზრუნველყოფით, ფონდების განაწილების გამჭვირვალობის უზრუნველყოფით და თაღლითობის შემცირებით. საქართველოს ეროვნულ ბანკს შეუძლია გამოიკვლიოს ბლოკჩეინზე დაფუძნებული მწვანე ობლიგაციები და მდგრადობასთან დაკავშირებული სესხები (KPMG, 2021).

AI-ს შეუძლია დიდი მონაცემთა ბაზების ანალიზი მდგრადი საინვესტიციო შესაძლებლობების დასადგენად და გარემოზე ზემოქმედების შესაფასებლად. ეროვნულ ბანკს კი შეუძლია დანერგოს ხელოვნური ინტელექტის საფუძველზე შექმნილი ინსტრუმენტები ESG-ის ანგარიშგებისა და რისკის შეფასების გასაუმჯობესებლად (PwC, 2023). CBDC-ის პროექტის ფარგლებში ინფრასტრუქტურის მცირედი დამატებითი გაფართოების შემთხვევაში შესაძლებელია სპეციალურად მწვანე ფინანსებისთვის შექმნილი ეკოსისტემისა და მარეგულირებელი ნორმების ფარგლებში სპეციფიკური პროექტების განხორციელება, რასაც შეუძლია ხელი შეუწყოს სახსრების ეფექტიანად განაწილებას მდგრადი პროექტებისთვის. საქართველოს ეროვნულ ბანკს შეუძლია ითანამშრომლოს სხვა ცენტრალურ ბანკებთან მწვანე CBDC-ების საერთაშორისო სტანდარტების შემუშავებისთვის (BIS, 2023).

ტრანსსასაზღვრო თანამშრომლობამ CBDC-ის დანერგვისა და განხორციელების ეტაპზე შეიძლება გააძლიეროს გლობალური ფინანსური სტაბილურობა და მდგრადობა. სხვა ცენტრალურ ბანკებთან თანამშრომლობით, შეამციროს სავალუტო რისკები, გაზარდოს ლარიზაციის ხარისხი სავაჭრო ბალანსში და უფრო მეტად ეფექტიანი გახადოს ლარი ფისკალური რისკების მიმართ რეაგირების დროს. 

დასკვნა

საქართველოს ეროვნული ბანკი აქტიურად პოზიციონირებს მდგრადი ფინანსებისა და ციფრული ინოვაციების დანერგვის ეტაპზე, აცნობიერებს იმ პოტენციურ სინერგიას, რომელსაც შეუძლია ეკონომიკურ ზრდასა და გარემოზე დადებითი გავლენის მოხდენა. თავისი ყოვლისმომცველი მდგრადი ფინანსური გზამკვლევის, მდგრადი ფინანსური ტაქსონომიის შემუშავების, მწვანე ობლიგაციების გამოშვების და ცენტრალური ბანკის ციფრული ვალუტების (CBDC) გამოკვლევის საშუალებით, ეროვნული ბანკი აყალიბებს საფუძველს მომავლისთვის, სადაც ფინანსები დადებითად შეუწყობს ხელს მდგრადი განვითარების მიზნებს. .

მარეგულირებელი ლაბორატორია (რეგლაბი) და ღია საბანკო ინიციატივები კიდევ უფრო მკაფიოდ ასახავს ეროვნული ბანკის სურვილს, ხელი შეუწყოს დინამიკური და ინკლუზიურ ფინანსური ეკოსისტემის შექმნას. რეგლაბი არა მხოლოდ მხარს უჭერს მწვანე ფინანსური პროდუქტების ინკუბაციას, არამედ უზრუნველყოფს, რომ ეს სიახლეები აკმაყოფილებდეს მკაცრ მარეგულირებელ სტანდარტებს. მეორეს მხრივ, ღია ბანკინგი ახდენს ფინანსური სერვისების დემოკრატიზაციას, აძლიერებს მომხმარებლებს და ხელს უწყობს პერსონალიზებული, მდგრადი ფინანსური გადაწყვეტილებების შექმნას.

ციფრული ლარის ინიციატივა მწვანე ფინანსებისთვის წარმოადგენს მნიშვნელოვან ნახტომს, რომელიც იყენებს იმ სიკეთეებს რასაც ბლოკჩეინ ტექნოლოგიები გვთავაზობენ, კერძოდ გამჭვირვალობა და ანგარიშვალდებულება მდგრადი პროექტებისთვის სახსრების გამოყოფისას. ციფრულმა ვალუტამ ამ მხრივ შეიძლება მოახდინოს რევოლუცია მწვანე ფინანსების წარმართვაში, რაც უზრუნველყოფს უსაფრთხო და ეფექტურ საშუალებას გარემოსდაცვითი ინიციატივების დასაფინანსებლად, მწვანე თაღლითობის თავიდან აცილებისა და ინვესტორების ნდობის გაზრდისას.

ვინაიდან ეროვნული ბანკი აგრძელებს ისეთი მოწინავე ტექნოლოგიების ინტეგრაციას, როგორიცაა ხელოვნური ინტელექტი და ბლოკჩეინი, ის მნიშვნელოვნად გაზრდის მისი მდგრადი ფინანსური ინიციატივების გამჭვირვალობას, ეფექტურობას და გავლენას. AI-ს პოტენციალი დიდი მონაცემთა ნაკრების ანალიზში მდგრადი საინვესტიციო შესაძლებლობების იდენტიფიცირებისა და გარემოზე ზემოქმედების შესაფასებლად არ შეიძლება გადაჭარბებული იყოს. ანალოგიურად, ბლოკჩეინ ტექნოლოგიაც გთავაზობს უპრეცედენტო გამჭვირვალობას და უსაფრთხოებას, რაც გადამწყვეტია მწვანე ფინანსური პროდუქტებისადმი ნდობის შესანარჩუნებლად.

მომავლის თვალსაზრისით, ეროვნული ბანკის ძალისხმევა შეიძლება გახდეს მოდელი სხვა ფინანსური და არაფინანსური ორგანიზაციებისთვის მთელ ქვეყანაში. მდგრადი ფინანსების მხარდასაჭერად ციფრული ტრანსფორმაციის გამოყენებით, ეროვნული ბანკი არა მხოლოდ აგვარებს ადგილობრივ ეკონომიკურ და გარემოსდაცვით გამოწვევებს, არამედ ხელს უწყობს გლობალურ ძალისხმევას კლიმატის ცვლილებასთან საბრძოლველად მდგრადი განვითარების ხელშეწყობაში. საერთაშორისო პარტნიორებთან და სხვა ცენტრალურ ბანკებთან მომავალი თანამშრომლობა არსებითი იქნება მწვანე ციფრული ვალუტების გლობალური სტანდარტებისა და ჩარჩოების ჩამოყალიბებაში, რაც ხელს შეუწყობს საერთაშორისო მდგრად ფინანსურ ინიციატივებს.

დასასრულს, საქართველოს ეროვნული ბანკი ფინანსურ სექტორში საინტერესო და გადამწყვეტი ევოლუციის საწყის ეტაპზეა. მდგრადი ფინანსების მხარდაჭერითა და ციფრული ტრანსფორმაციის მიღებით, ეროვნული ბანკი გზას უხსნის გამძლე და ინკლუზიურ ფინანსურ სისტემას, რომელიც მხარს უჭერს როგორც ეკონომიკურ ზრდას, ასევე გარემოსდაცვითი მდგრადობას. ის საკუთარი პროაქტიული მიდგომითა და სტრატეგიული ინიციატივებით მდგრადი ფინანსური მომავლის მყარ საფუძველს ქმნის რადგან განხილული ინიციატივები ხაზს უსვამს მნიშვნელოვანი პოზიტიური ზემოქმედების პოტენციალს და გვთავაზობს გზამკვლევს სხვა ინსტიტუტებისთვის, რომლებიც ცდილობენ თავიანთ ოპერაციებში მდგრადობისა და ციფრული ინოვაციების ინტეგრირებას.  

გამოყენებული ლიტერატურა

1. Accenture. (2023). The Future of Open Banking and Sustainable Finance. https://www.accenture.com/us-en/insights/ banking/open-banking-sustainable-finance
2. BIS. (2021). Digital Innovation in the Financial Sector. https://www.bis.org/publ/bppdf/bispap117.htm
3. BIS. (2023). Green CBDCs: Opportunities and Challenges. https://www.bis.org/publ/bppdf/bispap119.htm
4. IMF.(2022). Central Bank Digital Currencies and Financial Inclusion. https://www.imf.org/en/ Publications/fintech-notes/Issues/2022/02/01/Central-Bank-Digital-Currencies-and-Financial-Inclusion-50142
5. KPMG. (2021). ბლოკჩეინი მწვანე ფინანსებისთვის. https://home.kpmg/xx/en/home/insights/2021/03/blockchain-for-green-finance.html
6.  NBG. (2021). მდგრადი დაფინანსების ტაქსონომია. https://www.nbg.gov.ge/index.php?m=728&lng=eng
7. NBG. (2022). მდგრადი დაფინანსების გზამკვლევი. https://www.nbg.gov.ge/index.php?m=730&lng=eng
8. NBG. (2023). მწვანე ობლიგაციების გამოშვების წლიური ანგარიში. https://www.nbg.gov.ge/index.php?m=711&lng=eng
9. NBG. (2023). რეგულირების ლაბორატორიის წლიური ანგარიში. https://www.nbg.gov.ge/index.php?m=727&lng=eng
10. NBG. (2024). ციფრული ლარი მწვანე ფინანსებისთვის „კონცეფციური ჩარჩო“. https://www.nbg.gov.ge/index.php?m=723&lng=eng
11. Nguyen, T. (2019). The Role of Central Banks in Promoting Sustainable Finance. https://www.imf.org /en/Publications/WP/ Issues/2019/10/21/The-Role-of-Central-Banks-in-Promoting-Sustainable-Finance-48660
12. PwC. (2023). Artificial Intelligence in Sustainable Finance. https://www.pwc.com/gx/en/services/sustainability/ai-in-sustainable-finance.html
13. WEF. (2022). Digital Transformation and Sustainable Finance. https://www.weforum.org/agenda/2022/01/digital-transformation-sustainable-finance/
14. World Bank. (2020). Sustainable Finance: An Overview. https://www.worldbank.org/en/ topic/ financialsector/brief/sustainable-finance

---