ჟურნალი ნომერი 3 ∘ მარიამ ხორავა ∘
საქართველოს გეოპოლიტიკური მდგომარეობით განპირობებული ეკონომიკური პროცესების განვითარების პერსპექტივები

ანოტაცია

სტატიაში განხილულია საქართველოს ევროპული ინტეგრაციისა და ეკონომიკური განვითარების გზა, გაანალიზებულია მიმდინარე პროცესები და პერსპექტივები. დასაწყისში, ყურადღება გამახვილებულია ქვეყნის მტკიცე ევროპულ მისწრაფებებზე, რომლებიც საქართველოს კონსტიტუციაშიც არის დაფიქსირებული. ეს მისწრაფებები მხარდაჭერილია მოსახლეობის აბსოლუტური უმრავლესობით, რაც ქვეყანას სძენს ძლიერ სტიმულს ევროკავშირის წევრობისკენ წინსვლისთვის.სტატიაში მოცემულია საქართველოს მიერ 2022 წელს ევროკავშირის წევრობის კანდიდატის სტატუსის მისაღებად განხორციელებული ღონისძიებები. აქ განსაკუთრებით გამოკვეთილია კორუფციის წინააღმდეგ ბრძოლა და დეოლიგარქიზაციის გეგმა, როგორც საქართველოს მდგრადი და ინკლუზიური განვითარების აუცილებელი ელემენტები.

გეოპოლიტიკური კონტექსტის გათვალისწინებით, სტატია ასახავს საქართველოს სტრატეგიულ ურთიერთობებს მეზობელ ქვეყნებთან და რეგიონულ თანამშრომლობის პლატფორმებში აქტიურ მონაწილეობას. ასევე, თუ როგორ აისახება ეს თანამშრომლობა ქვეყნის ეკონომიკურ განვითარებაზე და საერთაშორისო პოზიციების გაძლიერებაზე.

ეკონომიკური პერსპექტივების ნაწილში, სტატიაში გამოყოფილია ქვეყნის რეგიონალურ ჰაბად ქცევის პოტენციალი და ეროვნული ბანკის დამოუკიდებლობის საკითხი, როგორც მნიშვნელოვანი კომპონენტები მდგრადი ეკონომიკური სისტემისათვის.

საქართველოსთვის სასიცოცხლოდ მნიშვნელოვანია სტრატეგიული ურთიერთობების გაღრმავება და საერთაშორისო მოლაპარაკებებში აქტიური ჩართულობა. ევროპული ღირებულებებისა და სტანდარტების დაცვა საქართველოს ერთ-ერთ უმთავრეს მიზნად რჩება, რაც გულისხმობს დემოკრატიული ტრადიციების, ადამიანის უფლებების და ევროპული სტილის საბაზრო ეკონომიკის განვითარებისკენ სწრაფვას.

საკვანძო სიტყვები: გეოპოლიტიკა, ევროინტეგრაცია, სტრატეგიული მოლაპარაკებები, ეკონომიკური პოლიტიკა, ეკონომიკური განვითარება.

შესავალი 

საქართველომ მკაფიოდ გამოხატა თავისი ევროპული მისწრაფებები ჯერ კიდევ დამოუკიდებლობის გამოცხადებისთანავე. ეს კი ცხადად არის დადასტურებული საქართველოს კონსტიტუციაში, მეტიც, საქართველოს მოსახლეობის გამოკითხვაც აღნიშნულს ცხადჰყოფს: დაახლოებით 83% საქართველოს მოსახლეობისა ღიად უჭერს მხარს საქართველოს ევროპულ ინტეგრაციას.[1]

საქართველო არის ევროპული სახელმწიფო, რომელიც მზად არის პატივი სცეს და გააძლიეროს ის ღირებულებები, რომლებზეც დაფუძნებულია ევროკავშირი. ამიტომ 2022 წელს, კომისიამ რეკომენდაცია გაუწია საბჭოს, რომ საქართველოს მისცემოდა პერსპექტივა გამხდარიყო ევროკავშირის წევრი. მოგვიანებით, 2023 წლის ევროკავშირის გაფართოების პოლიტიკის შესახებ მოხსენებით ყურადღება კიდევ უფრო გამახვილდა 9 პრიორიტეტზე, რომელიც ქვეყნის ევროპულ განვითარებას კიდევ უფრო მეტად შეუწყობდა ხელს.

საქართველოს პარლამენტმა 2022 წლის ივლისში მოამზადა ევროკავშირის წევრობის კანდიდატის სტრატეგია. მთავრობის მხარდაჭერით სტრატეგიის განსახორციელებლად შეიქმნა საპარლამენტო კომიტეტები და სპეციალური სამუშაო ჯგუფები. სამოქალაქო საზოგადოების ორგანიზაციები და პოლიტიკური პარტიები ასევე მონაწილეობდნენ რეფორმების ფორმულირებისა და განხორციელების პოლიტიკის პროცესში.

საქართველომ გარკვეულ პროგრესს მიაღწია კორუფციის წინააღმდეგ ბრძოლაში და აქვს გარკვეული მომზადების დონე. დასკვნაში მოცემული რეკომენდაციების შესაბამისად, შეიქმნა ანტიკორუფციული ბიურო, რომელიც აერთიანებს რამდენიმე ანტიკორუფციულ ფუნქციას ერთ ორგანოში. ანტიკორუფციული ბიუროს შესახებ კანონმდებლობა ვენეციის კომისიას 2023 წლის სექტემბერში გაეგზავნა.

საქართველომ ასევე მხარი დაუჭირა დეოლიგარქიზაციის სამოქმედო გეგმას 14 სექტემბერს და სამოქმედო გეგმა გაუგზავნა ვენეციის კომისიას დასაფიქრებლად 2023 წლის სექტემბერში. მათ შორის კონკურენციის პოლიტიკის, მედიის მრავალფეროვნებისა და პოლიტიკური პარტიების დაფინანსების წესების გაძლიერებით. სამოქმედო გეგმა გადაიხედა ოქტომბერში კოორდინაციის გაძლიერებისა და ქმედებების უფრო მკაფიო ვადების დადგენის მიზნით.

ევროკავშირის ანგარიშების მიხედვით, საქართველო ზომიერად არის მზად მოქმედი საბაზრო ეკონომიკის ჩამოყალიბებისთვის. 2022 წელს ქვეყანამ განაგრძო ძლიერი აღდგენა 2020 წლის პანდემიით გამოწვეული რეცესიიდან. მსპ-ს რეალურმა ზრდამ ზედიზედ მეორე წელიწადს გადააჭარბა 10%-ს. საქართველოს საგარეო პოზიცია მნიშვნელოვნად გაუმჯობესდა 2022 წელს, წინა წლების მაღალი დეფიციტის შემდეგ.

კეთილმეზობლური ურთიერთობებისა და რეგიონული თანამშრომლობის კუთხით, საქართველო მზადაა გააუმჯობესოს ორმხრივი ურთიერთობები კანდიდატ ქვეყნებთან, პოტენციურ კანდიდატებთან და ევროკავშირის მეზობელ წევრ ქვეყნებთან.

ბოლო ორი ათწლეულის განმავლობაში საქართველომ გაატარა ამბიციური რეფორმები, რომლებიც მიზნად ისახავს მისი ეკონომიკური მმართველობისა და ბიზნესკლიმატის გაუმჯობესებას. იმავდროულად, ევროკომისიის ანგარიშების მიხედვით, ხაზგასმულია, რომ საქართველოში მიმდინარე რეფორმები პოლიტიკური დაძაბულობისა და პოლარიზაციის ფონზე შეფერხებებით მიმდინარეობდა. ლოგიკურია, რომ კონსენსუსის არარსებობა მნიშვნელოვნად იწვევს ღრმა პოლარიზაციას და ერთგვარ გამოწვევადაცაა ქცეული.

შესაბამისად, კომისიის რეკომენდაციის მიხედვით, საქართველომ მაქსიმალურად უნდა უზრუნველყოს სამართლიანი და თავისუფალი საარჩევნო პროცესი, იმის გათვალისწინებითაც, რომ 2024 წლის არჩევნები ახლოვდება და კრიტიკულად მნიშვნელოვანია ამომრჩეველთა შესაბამისი წარმომადგენლობის არსებობა (მე-2 პრიორიტეტი).

ევროკავშირში გაწევრიანება სტრატეგიული არჩევანია. პარტნიორებმა მტკიცედ და ცალსახად უნდა აითვისონ და ხელი შეუწყონ ევროკავშირის ღირებულებებს. ევროკავშირის საერთო საგარეო და უსაფრთხოების პოლიტიკასთან შესაბამისობა უფრო მნიშვნელოვანი სიგნალია, ვიდრე ოდესმე, საერთო ღირებულებებისა და სტრატეგიული ორიენტაციის შესახებ ახალ გეოპოლიტიკურ კონტექსტში. 

არსებული მდგომარეობა და რეგიონული თანამშრომლობა 

საქართველომ ევროკავშირში გაწევრიანების შესახებ განაცხადი 2022 წლის მარტში უკრაინის წინააღმდეგ რუსეთის აგრესიული ომის კონტექსტში წარადგინა.^[2]  წევრობის კანდიდატის სტატუსი კი მიიღო 2023 წლის დეკემბერში, იმის გათვალისწინებით, რომ საქართველო გადადგამდა შესაბამის ნაბიჯებს, როგორც ეს მითითებულია კომისიის რეკომენდაციაში (12 რეკომენდაცია).

მოგვიანებით, 2023 წლის ევროკავშირის გაფართოების პოლიტიკის შესახებ მოხსენებით ყურადღება კიდევ უფრო გამახვილდა 9 შესასრულებელ პრიორიტეტზე, რომელიც ქვეყნის ევროპულ განვითარებას კიდევ უფრო მეტად შეუწყობდა ხელს. ევროკომისიის მთავრობამ დაამტკიცა საქართველოს ევროკავშირში ინტეგრაციისათვის სამოქმედო გეგმა, რომელშიც შედის განსახორციელებელი აქტივობები, მოსალოდნელი შედეგები, ვადები და დაფინანსების წყაროები. [3]

ვვროპული საბჭოს 2024 წლის 27 ივნისის დასკვნაში ვკითხულობთ, რომ საქართველოში ბოლო დროს განვითარებული მოვლენები შემაშფოთებელია, კერძოდ აღნიშნული დასკვნის მიხედვით, საქართველოში მიღებული კანონი უცხოური გავლენის გამჭვირვალობის შესახებ კანდიდატის სტატუსის შესახებ კომისიის რეკომენდაციით გათვალისწინებული ნაბიჯების ცალსახა უკუსვლას გამოხატავს. შესაბამისად, ევროსაბჭომ საქართველოს ხელისუფლებას მოუწოდა მოქმედების გზის გადახედვა, რათა ევროკავშირში დე ფაქტო გაწევრიანების პროცესს საფრთხე აღარ შეექმნას ევროკავშირთან მოლაპარაკებებზე გადასვლის გზაზე. [4]

აღსანიშნავია, რომ სამოქალაქო საზოგადოებასთან თანამშრომლობის კუთხით ანგარიში მოიაზრებს, რომ დიალოგი საზოგადოების ყველა დონეზე უმნიშვნელოვანესია. ასევე, სამთავრობო, რეგიონულ და ადგილობრივი ხელისუფლების დონეზეც, საზოგადოების ჩართულობა პოლიტიკური გადაწყვეტილების მიღების პროცესში მეტად შეუწყობს ხელს დამატებითი გაძლიერებისა და ეფექტიანობის შემუშავების პროცესს (მე-10 პრიორიტეტი).

ზოგადად, საკანონმდებლო ბაზა, ინსტიტუციური წყობა და აქტიური სამოქალაქო საზოგადოება უზრუნველყოფს საქართველოს მომზადების სათანადო დონეს შემდგომი დემოკრატიული და კანონის უზენაესობის რეფორმებისთვის. მომზადების ამ დონეზე პრაქტიკაში ნეგატიურად იმოქმედა ქვეყნის ღრმა პოლიტიკურმა პოლარიზაციამ, ეფექტიანი ინტერპარტიული თანამშრომლობის არარსებობამ როგორც რეფორმების დღის წესრიგში, ისე საპარლამენტო ზედამხედველობაზე.

საქართველო ინარჩუნებს დიალოგს და აქტიურად მონაწილეობს აღმოსავლეთ პარტნიორობის ფარგლებში და სხვადასხვა რეგიონულ თანამშრომლობის პლატფორმებში, როგორიცაა ცენტრალური ევროპის ინიციატივა (CEI), შავი ზღვის ეკონომიკური თანამშრომლობის ორგანიზაცია (BSEC), დემოკრატიისა და ეკონომიკური განვითარების ორგანიზაცია (GUAM). სამხრეთ-აღმოსავლეთ ევროპის თანამშრომლობის პროცესი (SEECP) და რეგიონალური თანამშრომლობის საბჭო (RCC). საქართველო ასევე მონაწილეობს ცენტრალური ევროპის თავისუფალი ვაჭრობის შეთანხმების (CEFTA) განხორციელებაში.

საქართველო და თურქეთი სარგებლობენ სტრატეგიული პარტნიორობით. 2016 წლიდან საქართველოსა და თურქეთს აქვს პრემიერ-მინისტრის დონეზე მაღალი დონის სტრატეგიული თანამშრომლობის საბჭო. თურქეთი საქართველოს მეორე უმსხვილესი სავაჭრო პარტნიორია თავისუფალი ვაჭრობის რეჟიმის მქონე ქვეყნებს შორის. არსებობს მსხვილი ენერგეტიკული პროექტები, როგორიცაა ბაქო-თბილისი-ჯეიჰანის ნავთობსადენი და ბაქო-თბილისი-ერზრუმის გაზსადენი. საქართველოს, თურქეთსა და აზერბაიჯანს საგარეო საქმეთა მინისტრის დონეზე 2012 წლიდან აქვს პოლიტიკური სამმხრივი ფორმატი.

საქართველოსა და აზერბაიჯანს აქვთ მყარი ურთიერთობები, რომელიც აგებულია რეგიონალური გეოპოლიტიკური გამოწვევებისა და ურთიერთ ინტერესების გააზრებაზე, განსაკუთრებით ენერგეტიკასა და ვაჭრობაში. საქართველო და აზერბაიჯანი ფართოდ თანამშრომლობენ რეგიონული ენერგეტიკის განვითარების, ტრანსპორტირებისა და ეკონომიკური პარტნიორობის პროექტებში.

აღსანიშნავია საქართველოსა და უკრაინის, სტრატეგიული პარტნიორობა, რომელიც 2017 წლიდან ჩამოყალიბდა. საქართველოს მთავრობა განაგრძობს 24 000-ზე მეტი ომიდან დაზარალებული უკრაინელის მხარდაჭერას, რომლებიც ამჟამად საქართველოში იმყოფებიან.

საქართველო და აზერბაიჯანი პროგრესული ურთიერთობებით სარგებლობენ, რომლებიც დაფუძნებულია რეგიონული გეოპოლიტიკური გამოწვევების და ურთიერთსასარგებლო ინტერესების გათვალისწინებაზე, განსაკუთრებით ენერგეტიკისა და ვაჭრობის სფეროში. საქართველო და აზერბაიჯანი ფართოდ თანამშრომლობენ რეგიონული ენერგეტიკული განვითარების, ტრანსპორტისა და ეკონომიკური პარტნიორობის პროექტებში.

საქართველოს აქვს სტრატეგიული პარტნიორობა თურქეთთან. საქართველო ასევე აგრძელებს უკრაინის ტერიტორიული მთლიანობისა და სუვერენიტეტის მხარდაჭერას, მათ შორის, გაეროს რეზოლუციების თანასპონსორობით უკრაინის მხარდასაჭერად.

2022 წლის დეკემბერში საქართველომ ხელი მოაწერა ურთიერთგაგების ოთხმხრივ მემორანდუმს აზერბაიჯანთან, რუმინეთთან და უნგრეთთან სტრატეგიული პარტნიორობის შესახებ მწვანე ენერგიის განვითარებისა და გადაცემის სფეროში. მემორანდუმი მოიცავს მომავალი შავი ზღვის ელექტრო კაბელის პოპულარიზაციას. 2023 წლის ივნისში საქართველოს პარლამენტმა დაამტკიცა საქართველო-აზერბაიჯანის ორმხრივი შეთანხმება თავდაცვის საკითხებში თანამშრომლობის შესახებ.

საქართველო და მოლდოვა, "ასოციაციის ტრიოს" წევრი, ტრადიციულად კარგი ორმხრივი ურთიერთობებით სარგებლობენ. ბოლო პერიოდი გამოირჩეოდა ინტენსიური დიალოგით, რაც გამოიხატა საქართველოს პრეზიდენტისა და საგარეო საქმეთა მინისტრის მოლდოვაში და მოლდოვას ვიცე-პრემიერის საქართველოში ვიზიტებში. ამ ვიზიტების დროს ორმა ქვეყანამ განიხილეს პოლიტიკური დიალოგის გაძლიერება და დარგობრივი თანამშრომლობის შემდგომი გაფართოება. განსაკუთრებული აქცენტი გაკეთდა ევროკავშირში გაწევრების საერთო მიზნის გაღრმავებაზე.

საქართველო რჩება აღმოსავლეთ პარტნიორობის ერთგული და ინარჩუნებს ჩართულობას რეგიონული თანამშრომლობის რამდენიმე ინიციატივაში. საქართველო სარგებლობს სტრატეგიული პარტნიორობით თურქეთთან და აზერბაიჯანთან. ურთიერთობები ევროკავშირის მეზობელ წევრ ქვეყნებთან რუმინეთთან და ბულგარეთთან დამაკმაყოფილებელია, განსაკუთრებული ყურადღება გამახვილებულია შავ ზღვაზე კავშირზე. 

ეკონომიკური პროცესების განვითარების პერსპექტივები

ევროკავშირთან გაწევრების პროცესი საქართველოს უნიკალურ შესაძლებლობას აწვდის განავითაროს რეფორმები კეთილდღეობის მიღწევის მიზნით, წევრ სახელმწიფოებთან დაახლოების საფუძველზე.

საქართველოს სამთავრობო პროგრამა 2021-2024-ის მიხედვით, განხილულია საქართველოს როგორც რეგიონალური ჰაბის, პოტენციალის ათვისება ტექნოლოგიური, საგანმანათლებლო, ლოგისტიკური, საკომუნიკაციო, ენერგეტიკული, საფინანსო მიმართულებით. აღნიშნულისათვის ჩამოყალიბდა შესაბამისი განვითარების გეგმა, რაც კრიტიკულად მნიშვნელოვანია, რომ შესრულდეს ევროპული სტანდარტების დაცვით. აღნიშნულ გეგმასა და ქვეყნის ეკონომიკურ-პოლიტიკური პერსპექტივების შეფასების შესაბამისად, ევროკომისიის ანალიტიკურ ანგარიშში აღინიშნა რამდენიმე მნიშვნელოვანი მიმართულება, რომლის გათვალისწინებაც საქართველოს ეკონომიკური განვითარებისათვის კრიტიკულად მნიშვნელოვან ადგილს იკავებს. კერძოდ, ანგარიშში ვკითხულობთ, რომ მიუხედავად საქართველოს ეროვნული ბანკის შედარებით ეფექტიანი ფუნქციონირებისა, გამოვლინდა საჭიროება, რომ ბანკის დამოუკიდებლობასთან დაკავშირებული ზოგიერთი სამართლებრივი რეგულაცია უნდა იყოს უფრო გამოკვეთილი და შესაბამისი ევროკავშირის მოთხოვნებთან. საჭიროა მაგალითად, ანალიტიკური სამუშაოს ხარისხის ზრდა და პარლამენტის ბიუჯეტის ოფისის ინსტიტუციური მოწყობის გაუმჯობესება, რათა შეესაბამოს ევროკავშირის მოთხოვნებს დამოუკიდებელი ფინანსური ინსტიტუტების შესახებ.

ანგარიშში ასევე ხაზგასმულია საქართველოში საწარმოთა ინდუსტრიული პოლიტიკის შესახებაც, რომელიც საქართველოს სამთავრობო პროგრამაშიც პრიორიტეტულადაა გამოხატული, კერძოდ პროგრამა 2021-2024 "ევროპული სახელმწიფოს მშენებლობისკენ" მიზნად ისახავს ფინანსების, საგარეო ვაჭრობისა და ინვესტიციების ხელშეწყობას, ინფრასტრუქტურის გაუმჯობესებას,  სტარტაპებისა და ინოვაციების ხელშეწყობას. მიუხედავად იმისა, რომ საქართველოს ეკონომიკისა და მდგრადი განვითარების სამინისტროს სსიპ „აწარმოე საქართველოში“ და “საქართველოს ინოვაციებისა და ტექნოლოგიების სააგენტო” ახორციელებს პროექტებს ბიზნესის განვთარების, საგარეო ვაჭრობისა და ინვესტიციების მიმართულებით, ასევე ახორციელებს მხარდაჭერის ღონისძიებებს ენერგოეფექტურობისა და დიჯიტალიზაციის მიმართულებით, დიკარბონიზაციისა და ცირკულარული მიზნების კუთხით მიდგომებით არ გამოირჩევა. ეკონომიკისა და მდგრადი განვითარების სამინისტროს საერთო კომპეტენცია გააჩნია ერთიანობაში შექმნას მეწარმეობის ეკოსისტემა, ხელი შეეწყოს ინოვაციებსა და სტარტაპების ექსპორტულ საქმიანობას უფრო ეფექტიანად.

მსოფლიო ბანკის მონაცემებზე დაყრდნობით, მოსალოდნელია, რომ ეკონომიკური ზრდა 2024 წელს შემცირდეს 5.2%-მდე მჭიდრო მონეტარული პოლიტიკის, ვაჭრობის ტემპის შემცირებისა და გაზრდილი გეოპოლიტიკური რისკების გამო. [5]

2025-26 წლების პროგნოზის მიხედვით, მოსალოდნელია ზრდა მშპ-ს 5%-ის ოდენობით დასტაბილიზება, რაც საგულისხმოა, რომ გამოწვეული იქნება საქართველოს სავაჭრო პარტნიორების თანდათანობითი აღდგენით. 2018 წელს საქართველოს ეროვნული ბანკის გრძელვადიანი ინფლაციის მიზნობრივ მაჩვენებლად 3% განისაზღვრა, ეკონომიკურ ზრდის ტემპსა და პროდუქტიულობაზე დაყრდნობით. პროგნოზის მიხედვით, 2024 წლის ბოლომდე ინფლაციის 3%-იან მიზნის მიღწევა მოსალოდნელია მონეტარული შემსუბუქების მიმდინარეობის ფონზე.  [6]

EU კანდიდატობის სტატუსის მინიჭების სარგებელი სხვადასხვა თვალსაზრისით, მათ შორის პოლიტიკური, უსაფრთხოების და ეკონომიკური სარგებლის კუთხით შეგვიძლია განვიხილოთ. მიუხედავად იმისა, რომ სტატუსი ძირითადად პოლიტიკური ღირებულებითაა განსაზღვრული, ის შეიძლება განვიხილოთ ეკონომიკური სარგებლიანობის კუთხითაც. აღსანიშნავია, რომ ევროკავშირის გაფართოების პროგრამაში შესულ ქვეყნებს აქვთ მეტი წვდომა ევროკავშირის მიერ გამოყოფილ ფინანსურ სახსრებზე. ეს ძირითადად იმიტომ, რომ ევროკავშირის მიერ კანდიდატ ქვეყნებისთვის საჭირო ინსტიტუციური და ეკონომიკური რეფორმები წარმოადგენს ეკონომიკური ზრდის და მაღალი ცხოვრების სტანდარტების წახალისების საფუძველს. 

დასკვნა:

საქართველოს მოქალაქეების აბსოლუტური უმრავლესობა მხარს უჭერს ქვეყნის ევროკავშირში გაწევრიანების პროცესს. ეროვნული ინტერესების საკითხებზე კონსენსუსის შესაქმნელად საჭიროა პოლიტიკური დეპოლარიზაცია და მმართველი პარტიის უფრო პოზიტიური ჩართულობა ოპოზიციურ პარტიებთან და სამოქალაქო საზოგადოებასთან. საქართველომ უნდა გააძლიეროს თავისი ქმედებები წინააღმდეგ და გააუმჯობესოს ევროკავშირის საერთო საგარეო და უსაფრთხოების პოლიტიკასთან შესაბამისობის მაჩვენებელი.

საქართველოს სახელმწიფოებრივი თვითმიზანი მიმართული უნდა იყოს სტრატეგიული ურთიერთობების გაღრმავებისაკენ და კრიტიკულად მნიშვნელოვანია, რომ აღნიშნული მიზნის მიღწევამდე შიდაპოლიტიკური სტაბილურობა იქნეს მიღწეული. გამომდინარე იქედან, რომ საქართველო გეოგრაფიულად არასტაბილურ გარემოშია ლოკალიზებული, მუდმივი და აქტიური მოლაპარაკებები საერთაშორისო გამოწვევებთან გასამკლავებლად პრიორიტეტულ ადგილს იკავებს დღის წესრიგში.

ევროპული ღირებულებებისა და სტანდარტების დამკვირდება საქართველოს უმნიშვნელოვანესი მიზანია, ლოგიკურად კი აღნიშნული მიზნები მოკლევადიან და საშუალოვადიან პერსპექტივებში უნდა ტრანსფორმირდეს დემოკრატიული ტრადიციების, ადამიანის უფლებების, სიტყვისა და გამოხატვის თავისუფლების, ევროპული სტილის საბაზრო ეკონომიკის და საჯარო ადმინისტრირების სისტემით, რომელიც ამჟამად ევროკავშირის ქვეყნებში პრაქტიკულად გამოიყენება (Papava 2021). 

გამოყენებული ლიტერატურა

1. Papava V. - Becoming European (Challenges for Georgia in the Twenty-first century) - pg. 254-259
2. საქართველო მსოფლიო რეიტინგებში, საქართველოს ეკონომიკისა და მდგრადი განვითარების სამინისტრო, 2024 წ.
3. https://nbg.gov.ge/page/ინფლაციის-მიზნობრივი-მაჩვენებელი
4. 2023 Communication on EU Enlargement policy, COMMISSION STAFF WORKING DOCUMENT Georgia 2023 Report, Brussels, 8.11.2023 SWD (2023) 697 final
5. Informal meeting of the Heads of State or Government Versailles Declaration 10 and 11 March 2022, Versailles, 11 March 2022 (OR. en)
6. COMMUNICATION FROM THE COMMISSION TO THE EUROPEAN PARLIAMENT, THE EUROPEAN COUNCIL AND THE COUNCIL, Commission Opinion on Georgia's application for membership of the European Union, Brussels, 17.6.2022, COM (2022) 405 final
7. Taking Georgians’ pulse Findings from October-November 2023 face to face survey, ndi.org
8. https://idfi.ge/ge/gegov_actions_harms_georgia
9. https://www.eeas.europa.eu/eeas/georgia-statement-high-representative-josep-borrell-with-european-commission-adoption_en
10. https://prosperitydata360.worldbank.org/en/economy/GEO
11. https://www.gov.ge/files/288_86884_123528_ActionPlanforEUs9steps.pdf
12. https://www.worldbank.org/en/country/georgia/overview#3

---