ჟურნალი ნომერი 4 ∘ ვლადიმერ პაპავა ∘
მსოფლიო სავალუტო წესრიგი: სავალუტო გლობალიზაციიდან სავალუტო გეოპოლიტიკამდე*

10.36172/EKONOMISTI.2024.XX.04.PAPAVA

ანოტაცია. სტატიაში განხილულია საკითხები, რომლებიც დაკავშირებულია მსოფლიო სავალუტო წესრიგის ტრანსფორმაციასთან, რომელშიც აშშ დოლარი, როგორც გლობალური სარეზერვო ვალუტა, მსოფლიო ვაჭრობაში ლიდერ პოზიციაზე იყო წარმოდგენილი. სავალუტო გლობალიზაცია და სავალუტო გეოპოლიტიკა არა იმდენად გამორიცხავს, რამდენადაც ავსებს ერთმანეთს. სავადასვა ისტორიულ პერიოდებში, როგორც წესი, უპირატესი როლი ერთ-ერთ მათგანს - ან სავალუტო გლობალიზაციას, ან სავალუტო გეოპოლიტიკას აქვს. ახალი მსოფლიო სავალუტო წესრიგი სავალუტო გლობალიზაციისა და სავალუტო გეოპოლიტიკის იმგვარი კომბინაცია იქნება, რომელშიც სავალუტო გეოპოლიტიკას უპირატესი როლი შეიძლება ჰქონდეს.
საკვანძო სიტყვები: მსოფლიო სავალუტო წესრიგი, სავალუტო გლობალიზაცია, სავალუტო გეოპოლიტიკა, ჰიპერგლობალიზაცია, კონფრონტაციული გლობალიზაცია

მას შემდეგ, რაც 2022 წლის 24 თებერვალს რუსეთმა უკრაინის წინააღმდეგ ომი დაიწყო და დასავლეთმა რუსეთს დასჯის მიზნით ეკონომიკური სანქციები დააწესა (BBC, 2024), მსოფლიო ეკონომიკური წესრიგი რადიკალურად შეიცვალა. არა მხოლოდ გლობალური ეკონომიკის არქიტექტურა (Papava, 2022a), არამედ გლობალური სავალუტო სისტემაც  იცვლება.

ჯერ კიდევ COVID-19 პანდემიის დაწყებამდე, ერთპოლუსიანი მსოფლიო წესრიგმა, რომელსაც აშშ ედგა სათავეში, ხელი შეუწყო ჰიპერგლობალიზაციის პროცესს (Rodrik, 2011, 2022). თავის მხრივ, ჰიპერგლობალიზაციამ დიდწილად შეუწყო ხელი ერთპოლუსიანი მსოფლიო წესრიგის შენარჩუნებას, რაც უწინარეს ყოვლისა, გამომდინარეობს გლობალიზაციისა და მსოფლიო წესრიგის ურთიერთკავშირიდან (მაგალითად, Amadi, 2020; Ardalan, 2012).

ერთპოლუსიანმა მსოფლიო წესრიგმა და ჰიპერგლობალიზაციამ დიდწილად განსაზღვრა მსოფლიოსავალუტიწესრიგი, როდესაც მსოფლიო ვაჭრობაში ლიდერობა გლობალურ სარეზერვო ვალუტას - აშშ დოლარს ეკუთვნოდა. კერძოდ, 2000 წლისთვის ყველა სავალუტო რეზერვის 70%-ზე მეტი აშშ დოლარზე მოდიოდა, და მისი დომინირება საერთაშორისო ვაჭრობაში ექსპორტიორებსა და იმპორტიორებს უფრო და უფრო მეტი დოლარის სესხებაზე უბიძგებდა (Fofack, 2024b). აქედან გამომდინარე, აშშ დოლარი, როგორც მსოფლიოს მთავარი სარეზერვო ვალუტა, აშშ-ის ინტერესების გასაძლიერებლად გამოიყენებოდა (Fofack, 2024a).

ჰიპერგლობალიზაციამ, თავის მხრივ, მსოფლიო ეკონომიკაში აშშ დოლარის პოზიცია გააძლიერა. სხვა სიტყვებით, აშშ დოლარის აშკარა დომინირება როგორც საერთაშორისო ვაჭრობაში, ასევე მსოფლიო სავალუტო რეზერვებში შეიძლება დახასიათდეს, როგორც სავალუტოგლობალიზაცია.

დასავლეთის მიერ რუსეთის წინააღმდეგ დაწესებულმა ეკონომიკურმა სანქციებმა აშშ დოლარის გლობალურ დომინირებაზე იქონია ზეგავლენა. უკრაინაში ომის დაწყებამდე, რუსეთის სავალუტო რეზერვების ერთი მეხუთედი დოლარში იყო, რომლის მნიშვნელოვანი ნაწილი განთავსებული იყო გერმანიაში, საფრანგეთში, დიდ ბრიტანეთსა და იაპონიაში, რომლებიც დასავლეთის სხვა ქვეყნებთან ერთად მოსკოვის გლობალური ფინანსური სისტემისგან იზოლირებას ახორციელებენ (Wheatley, Smith, 2022). აშშ დოლარის, როგორც დომინანტური გლობალური ვალუტის პოზიციის შესუსტების კონტექსტში, განსაკუთრებულ როლს აშშ-ისა და მისი მოკავშირეების მიერ მფლობელობაში არსებული რუსეთის თითქმის 300 მილიარდი დოლარის გაყინული აქტივების დასავლეთის მიერ  კონფისკაცია და მათი უკრაინის დასაცავად და აღდგენისთვის გამოყენების ფართოდ განხილვა წარმოადგენს (Booker, Conner, Wessel, 2024).

სამართლიანობისთვის უნდა აღინიშნოს, რომ აშშ დოლარის დომინირება ბოლო ნახევარი საუკუნის განმავლობაშიც მერყეობდა (Arslanalp, Eichengreen, Simpson-Bell, 2024b). კერძოდ, თუ 1970 წელს ამ ვალუტის წილი მსოფლიო რეზერვებში 80% იყო, 1980 წლისთვის ეს მაჩვენებელი 58%-მდე, ხოლო 1990 წლისთვის კი 47%-მდე დაეცა, თუმცა 2000 წლისთვის, როგორც ზემოთ აღინიშნა, კვლავ გაიზარდა 70%-მდე; ამის შემდეგ, აშშ დოლარის წილმა მსოფლიო სავალუტო რეზერვებში კვლავ დაიწყო კლება და 2020 წლისთვის 59%-ს მიაღწია (Graham, Tran, 2024). მსოფლიო სავალუტო რეზერვებში აშშ დოლარის წილის შემცირებას თან ახლდა არა ისეთი ვალუტების წილების ზრდა, როგორიცაა ევრო, იენი და ფუნტი სტერლინგი, არამედ დარეზერვებისთვის არატრადიციული ისეთი ვალუტების წილების ზრდა, როგორიცაა ავსტრალიური დოლარი, კანადური დოლარი, ჩინური იუანი, სამხრეთ კორეული ვონი, სინგაპურის დოლარი და სკანდინავიური ვალუტები (Arslanalp, Eichengreen, Simpson-Bell, 2024a).

უკრაინაში რუსეთის ომის დაწყებისთანავე, გლობალიზაციის პროცესი კონფრონტაციული გლობალიზაციის ეტაპზე გადავიდა (Papava, 2022b), როდესაც მსოფლიოს ქვეყნები დაიყო სამ ჯგუფად: დასავლეთის სანქციების მხარდამჭერ, რუსეთის მხარდამჭერ და ნეიტრალურ ქვეყნებად (Papava, 2022a). შედეგად, ერთპოლუსიანმა მსოფლიო წესრიგმა მრავალპოლუსიან მსოფლიო წესრიგად დაიწყო ტრანსფორმირება (Sachs, 2024). როდესაც გეოპოლიტიკური ფაქტორი ხელს უშლის სავალუტო გლობალიზაციის პროცესს (Koosakul, Zhang, Zia, 2024), ამას არ შეეძლო მსოფლიო სავალუტო წესრიგზე, რომელიც ჰიპერგლობალიზაციის პროცესში განვითარდა, არ ჰქონოდა შესაბამისი გავლენა.

სავალუტო გეოპოლიტიკა, როდესაც საერთაშორისო ვაჭრობაში ვალუტების განსაზღვრაში, ასევე სავალუტო რეზერვების ფორმირებაში გეოპოლიტიკური ფაქტორების გავლენა იზრდება, არ არის ახალი. კერძოდ, პირველი მსოფლიო ომის შემდეგ გეოპოლიტიკურმა მოტივებმა მნიშვნელოვანი როლი შეასრულა საერთაშორისო ვალუტის არჩევისას მისი სავალუტო რეზერვებისთვის გამოყენების მიზნით (Eichengreen, Mehl, Chitu, 2017). აღსანიშნავია, რომ გეოპოლიტიკურ ფაქტორს სავალუტო გლობალიზაციის პროცესშიც აქვს ადგილი (Cohen, 2003), თუმცა მას უპირატესი მნიშვნელობა არ გააჩნია. აქედან კი გამომდინარეობს, რომ სავალუტო გლობალიზაცია და სავალუტო გეოპოლიტიკა კი არ გამორიცხავს, არამედავსებსერთმანეთს. იმავ დროულად, გარკვეულ ისტორიულ პერიოდებში, როგორც წესი, ერთ-ერთი მათგანი -ან სავალუტო გლობალიზაციაან სავალუტო გეოპოლიტიკა ხდება დომინირებადი.

აღსანიშნავია, რომ დოლარის, როგორც გლობალური სარეზერვო ვალუტის სტატუსი მცირდება არა მხოლოდ გეოპოლიტიკური ფაქტორების, არამედ აშშ-ის ფისკალური პოლიტიკის გამოც, რის შედეგადაც ჩინეთის, ჰონგ კონგის, ტაილანდის და არაბთა გაერთიანებულ საამიროების ცენტრალურ და კომერციულ ბანკებს აშშ დოლარი სულ უფრო ნაკლებად სჭირდებათ (Bleicher, Lipsky, 2024).

ხაზგასმელია ის, რომ საერთაშორისო სავაჭრო ოპერაციებში აშშ დოლარის სხვა ვალუტებით ჩანაცვლება, რაც გეოპოლიტიკითაა განპირობებული ამცირებს დოლარის, როგორც სარეზერვო ვალუტის როლს, თუმცა ეს უკანასკნელი ნულამდე პრინციპში მაინც ვერ იქნება დაყვანილი (Weiss, 2022).

ბევრი კომპონენტის მიხედვით თანამედროვე გეოპოლიტიკური სიტუაციის მნიშვნელოვანი გაურკვევლობის პირობებში (Hasnain, 2024), ასევე რუსეთზე დასავლეთის მიერ სანქციების შედეგად გამოწვეული რისკების გეოპოლიტიკური ფრაგმენტაციის გამო, პრიორიტეტული გახდა არა მარტო ოქროს, როგორც ალტერნატიული რეზერვის, მარაგების მნიშვნელოვანი ზრდა, ასევე საერთაშორისო ვაჭრობაში სხვადასხვა ვალუტის უპირატესი გამოყენება (den Besten, Di Casola, Habib, 2023).

ფაქტობრივად, ევრო, მისი გავრცელების მასშტაბებიდან გამომდინარე, არის მეორე სარეზერვო ვალუტა, თუმცა მას არ შეუძლია გლობალურ ეკონომიკაში აშშ დოლარი მთლიანად ჩაანაცვლოს (Hutagalung, 2024). მიუხედავად იმისა, რომ ევრო 2023 წლის მდგომარეობით გლობალური სავალუტო რეზერვების 21%-ს შეადგენდა, ამ ვალუტას, ევროკავშირში არსებული სტრუქტურული და პოლიტიკური პრობლემების გამო, რაც მის ქვეყნებს შორის არაკოორდინირებულ ფისკალურ პოლიტიკას განაპირობებს, როგორც უნივერსალურ სარეზერვო აქტივს სათანადო საიმედოობა არ გააჩნია (Yoshimori, 2024).

2023 წელს არა მხოლოდ დასავლეთის მიერ სანქცირებულმა რუსეთმა, არამედ ჩინეთმაც გამოაცხადა მრავალპოლუსიანი გლობალური სავალუტო სისტემის საჭიროება, თუმცა აშშ დოლარის დომინირების დასასრული და ნებისმიერი სხვა ალტერნატიული ვალუტით მისი, როგორც გლობალური სარეზერვო ვალუტის, ჩანაცვლება მეტ-ნაკლებად ახლო მომავალში რეალისტურად ვერ ჩაითვლება  (Born, Krys, 2023).

BRICS+ (რომელიც ბრაზილიის, რუსეთის, ინდოეთის, ჩინეთისა და სამხრეთ აფრიკის გარდა, ასევე მოიცავს ირანს, ეგვიპტეს, ეთიოპიასა და არაბთა გაერთიანებულ საემიროებს) ცდილობს აშშ დოლარის, როგორც გლობალური სარეზერვო ვალუტის, დომინირების წინააღმდეგ განსაკუთრებული როლი შეასრულოს (Liu, Papa, 2022), რაც უპირველეს ყოვლისა გამოიხატება იმაში, რომ ნავთობით და გაზით ვაჭრობა ეროვნულ ვალუტებში განხორციელდეს, რის შედეგადაც მათი ფასები აშშ დოლარში უკვე აღარ დადგინდება (Ciliers, 2023). მთლიანობაში ამ ქვეყნებმა მოახერხეს ის, რომ ერთმანეთთან ვაჭრობის 65% თავიანთ ეროვნულ ვალუტებში განახორციელონ (Dsouza, 2024).

როგორც ცნობილია, ნავთობის დოლარში ფასწარმოქმნის, ანუ ნავთობდოლარის სისტემა 1970-იანი წლების შუაში გაჩნდა. შედეგად, ამ სისტემამ გააძლიერა აშშ დოლარის, როგორც მსოფლიო სარეზერვო ვალუტის პოზიცია. ზემოაღნიშნული მიზეზების გამო რუსეთის წინააღმდეგ დასავლური ეკონომიკური სანქციების შემოღებამ განაპირობა ის, რომ ბევრი ქვეყანა ნავთობდოლარის ნაცვლად სხვა ვალუტების გამოყენებას ანიჭებს უპირატესობას (Fofack, 2024b), ხოლო საუდის არაბეთსა და ჩინეთს შორის ენერგეტიკული კავშირების გაღრმავების შედეგად (Yu, Xing, Shen, 2022) ნავთობდოლარის ნავთობიუანით ჩანაცვლება მოხდა, როდესაც ნავთობით ვაჭრობის გრძელვადიანი კონტრაქტები უკვე იუანშია ნომინირებული (Jegarajah, 2024).

უნდა აღინიშნოს, რომ ბევრმა განვითარებადმა ქვეყანამ უკრაინაში რუსეთის ომის დაწყებამდე გაცილებით ადრე, გამოთქვა სურვილი, რომ აშშ დოლარის ალტერნატივა ჰქონოდა, რომელიც მას შემდეგ, რაც რუსეთი დასავლეთის მიერ იქნა სანქცირებული (როდესაც მისი ბევრი ბანკი SWIFT-დან იქნა გათიშული, ხოლო მისი 300 მილიარდი დოლარის ღირებულების საერთაშორისო აქტივები კი გაიყინა) კიდევ უფრო გაიზარდა (Ghani, 2023).

მიუხედავად იმისა, რომ ჩინეთი ტრანსსასაზღვრო გადახდებში სულ უფრო ხშირად იყენებს იუანს, მისი ფინანსური სისტემა მაინც რჩება დამოკიდებული არა მხოლოდ აშშ დოლარზე, არამედ აშშ-ს ფინანსურ სისტემაზეც, რაც დიდი ალბათობით უახლოეს მომავალშიც გაგრძელდება (Greene, 2024).

გლობალურ ვაჭრობაში ჩინეთის მზარდმა როლმა იუანის, როგორც გლობალური ვალუტის სტატუსის ამაღლებას შეუწყო ხელი, თუმცა არსებობს ობიექტური მიზეზები (კერძოდ, კაპიტალის მოძრაობაზე მკაცრი სახელმწიფო კონტროლი, ფინანსურ ბაზრებზე გამჭვირვალობის ნაკლებობა, ასევე ერთპარტიული პოლიტიკური ძალაუფლების  ცენტრალიზაცია), რისთვისაც ბევრი ქვეყანა არ არის მზად იუანი სარეზერვო ვალუტად გამოიყენოს (Yoshimori, 2024).

როგორც ცნობილია, BRICS-ის ქვეყნები აპირებენ შექმნან ახალი სარეზერვო ვალუტა, რომელიც არა მარტო ამ ქვეყნების ვალუტების კალათით იქნება გამყარებული, არამედ პოტენციურად ოქროთიც იქნება უზრუნველყოფილი, რაც დედოლარიზაციის პროცესის გაფართოებას გამოიწვევს. ამ ახალი ვალუტის წარმატება დიდწილად აშშ დოლარის მიმართ მის სტაბილურობაზე იქნება დამოკიდებული (Pistili, 2024). მრავალი ინსტიტუციური, ორგანიზაციული და ტექნიკური პრობლემის გადაუჭრელობის გამო, BRICS ახალი სარეზერვო ვალუტის შემოღების საკითხის საბოლოო გადაწყვეტისგან ჯერ კიდევ შორსაა (Eichengreen, 2024).

დედოლარიზაციისკენ მისწრაფებას როგორც აშშ-სთვის, ისე გლობალური ეკონომიკისთვის სერიოზული შედეგები ექნება. კერძოდ, აშშ-ის ეკონომიკაზე შესაძლოა ინფლაციური ზეწოლა გაიზარდოს, ხოლო აშშ-ის პოზიცია კი საერთაშორისო საფინანსო ინსტიტუტებში კი - შესუსტდეს; იმავდროულად არაერთი განვითარებადი ქვეყნა არა მარტო დოლარში ნომინირებული ვალის მოცულობას შეამცირებს, არამედ საკუთარი თავის მეტი ფინანსური ავტონომიით უზრუნველყოფასაც შეძლებს (Hutagalung, 2024).

იმისდა მიუხედავად, რომ, სავარაუდოდ, მოკლე და საშუალოვადიან პერსპექტივაში, აშშ დოლარი გააგრძელებს გლობალურ დომინირებას და შეინარჩუნებს მსოფლიოს მთავარი სარეზერვო ვალუტის როლს (Shalal, 2024), სავალუტო გეოპოლიტიკის ფაქტორის თანდათანობითი გაძლიერების უგულებელყოფა პრინციპულად დაუშვებელია.

ხაზგასმით უნდა აღინიშნოს, რომ როგორც კრიპტოვალუტებსა და გეოპოლიტიკას შორის ურთიერთკავშირის (მაგალითად, OneSafe Content Team, 2024), ასევე ცენტრალური ბანკების ციფრული ვალუტების გეოპოლიტიკური ასპექტების შესწავლა დამოუკიდებელი კვლევის საგანს წარმოადგენს (მაგალითად, Demertzis, Lipsky, 2023).

დასკვნის სახით, უნდა აღინიშნოს, რომ ახალი მსოფლიო სავალუტო წესრიგი სავალუტო გლობალიზაციისა და სავალუტო გეოპოლიტიკის კომბინაციის სახით ყალიბდება, რომელშიც ამ უკანასკნელს უპირატესი როლი ენიჭება. 

გამოყენებული ლიტერატურა

Amadi L. (2020). “Globalization and the Changing Liberal International Order: A Review of the Literature.” Research in Globalization, Vol. 2, December, <https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S2590051X20300046>.

Ardalan K. (2012). “Globalization and World Order: Four Paradigmatic Views.” Journal of Globalization Studies, Vol. 3, No. 1, <https://www.sociostudies.org/journal/files/jogs/2012_1/039-054.pdf>.

Arslanalp S., Eichengreen B., Simpson-Bell C. (2024a). “Dollar Dominance in the International Reserve System: An Update.” IMF Blog, June 11, <https://www.imf.org/en/Blogs/Articles/2024/06/11/dollar-dominance-in-the-international-reserve-system-an-update>.

Arslanalp S., Eichengreen B., Simpson-Bell C. (2024b). “The Stealth Erosion of Dollar Dominance: Active Diversifiers and the Rise of Nontraditional Reserve Currencies.” IMF Working Papers, WP/22/58, March 24, <https://www.imf.org/en/Publications/WP/Issues/2022/03/24/The-Stealth-Erosion-of-Dollar-Dominance-Active-Diversifiers-and-the-Rise-of-Nontraditional-515150>.

BBC (2024). “What Are the Sanctions on Russia and Have They Affected Its Economy?” BBC, February 23. <https://www.bbc.com/news/world-europe-60125659>.

Bleicher J., Lipsky J. (2024). “The Geopolitical Imperative to Upgrade the Dollar.” Project Syndicate, June 24, <https://www.project-syndicate.org/commentary/swift-alternatives-could-undermine-american-national-security-interests-by-jordan-bleicher-and-josh-lipsky-2024-06>.

Boocker S., Conner A., Wessel D. (2024). “Why Do the US and Its Allies Want to Seize Russian Reserves to Aid Ukraine?” The Brookings Institution, October 25, <https://www.brookings.edu/articles/why-do-the-u-s-and-its-allies-want-to-seize-russian-reserves-to-aid-ukraine/>.

Born D., Krys C. (2023). “What If – the US Dollar Loses Its Status as the World’s Reserve Currency?” Roland Berger, July 28, <https://www.rolandberger.com/en/Insights/Publications/What-if-the-US-dollar-loses-its-status-as-the-world-s-reserve-currency.html>.

Cilliers J. (2023). “BRICS+ and the Future of the US Dollar.” ISS Today, August 25, <https://issafrica.org/iss-today/brics-and-the-future-of-the-us-dollar>.

Cohen B. J. (2003). The Geopolitics of Currencies and the Future of the International System. Santa Barbara, Department of Political Science, University of California at Santa Barbara, <https://escholarship.org/content/qt5pc0p3rc/qt5pc0p3rc_noSplash_0e7860dabbb306c69267f17c25bf08af.pdf?t=krnd8e>.

Demertzis M., Lipsky J. (2023). “The Geopolitics of Central Bank Digital Currencies.” Intereconomics, Review of European Economic Policy, Vol. 58, No. 4, pp. 173–177, <https://www.intereconomics.eu/contents/year/2023/number/4/article/the-geopolitics-of-central-bank-digital-currencies.html>.

den Besten T., Di Casola P., Habib M. M. (2023). “Geopolitical Fragmentation Risks and International Currencies.” European Central Bank, June, <https://www.ecb.europa.eu/press/other-publications/ire/article/html/ecb.ireart202306_01~11d437be4d.en.html>.

Dsouza V. (2024). “BRICS Settle 65% Trade in Local Currencies & Not the US Dollar.” Watcher Guru, October 15, <https://watcher.guru/news/brics-settle-65-trade-in-local-currencies-not-the-us-dollar?fbclid=IwY2xjaw F8Qqxle HRuA2 FlbQIxMQABHZtlgey_z5_u-eWJaacuE81OOwhDwp 5bDtBmRASColRj GQpCNbEd_WW_xw_aem_N9niShP3BCFcNn1NTw8EbQ>.

Eichengreen B. (2024). “The BRICS Currency Charade.” Project Syndicate, November 14, <https://www.project-syndicate.org/commentary/ brics-kazan-summit-futile-common-currency-effort-by-barry-eichengreen-2024-11?utm_source =Project+ Syndicate+Newsletter&utm_campaign=d520987fb5-sunday_newsletter_11_17_2024&utm_ medium=email&utm_term=0_73bad5b7d8-d520987fb5-93567601&mc_cid=d520987fb5&mc_eid=e9fb6cbcc0>.

Eichengreen B., Mehl A. J., Chitu L. (2017). “Mars or Mercury? The Geopolitics of International Currency Choice.” NBER Working Papers, No. 24145, December, <https://www.nber.org/system/files/working_papers/w24145/w24145.pdf>.

Fofack H. (2024a). “The Dollar Is Everyone’s Problem.” Project Syndicate, August 9, <https://www.project-syndicate.org/commentary/us-dollar-is-a- problem-for-rich-and-poor-countries-by-hippolyte-fofack-2024-08>.

Fofack H. (2024b). “The Eclipse of the Petrodollar.” Project Syndicate, June 27, <https://www.project-syndicate.org/commentary/fate-of-the-petrodollar- future-of-currency-diversification-by-hippolyte-fofack-2024-06>.

Ghani S. (2023). “Geo-Economics of Currency Wars and the Renminbi.” Italian Institute for International Political Studies (ISPI), July 17, <https://www.ispionline.it/en/publication/ geo-economics-of-currency-wars-and-the-renminbi-135824>.

Graham N., Tran H. (2024). “Dedollarization Is Not Just Geopolitics, Economic Fundamentals Matter.” Atlantic Council, January 22, <https://www.atlanticcouncil.org/blogs/econographics/ sinographs/dedollarization-is-not-just-geopolitics-economic-fundamentals-matter/>.

Greene R. (2024). China’s Dollar Dilemma. Washigton DC., Carnegie Endowment for International Peace, October, <https://carnegie-production-assets.s3.amazonaws.com/ static/files/Greene_China%20Dollar_final.pdf>.

Hasnain S. A. (2024). “Strategic Patience: A Currency for Today’s Geopolitics.” The New Indian Express, September 9, <https://www.newindianexpress.com/opinions/ 2024/Sep/09/strategic-patience-a-currency-for-todays-geopolitics>.

Hutagalung S. (2024). “De-Dollarization: Are We Witnessing the End of US  Dollar Supremacy?” Eurasia Review, October 3, <https://www.eurasiareview.com/03102024-de- dollarization-are-we-witnessing-the-end-of-us-dollar-supremacy-oped/>.

Jegarajah S. (2024). “China Has Grand Ambitions to Dethrone the Dollar. It May Make a Powerful Move this Year.” CNBC, October 24, <https://www.cnbc.com/2017/10/24/petro-yuan-china-wants-to-dethrone-dollar-rmb-denominated-oil-contracts.html>.

Koosakul J., Zhang L., Zia M. (2024). “Geopolitical Proximity and the Use of Global Currencies.” IMF Working Papers, September 6, <https://www.imf.org/ en/Publications/WP/Issues/2024/09/06/ Geopolitical-Alignment-and-the-Use-of-Global-Currencies-554242>.

Liu Z. Z., Papa M. (2022). Can BRICS De-Dollarize the Global Financial System? Cambridge, Cambridge University Press, <https://www.cambridge.org/core/services/aop-cambridge ore/content/view/ 0AEF98D2F232072409E9556620AE09B0/ 9781009014625AR.pdf/can_brics_dedollarize_the_global_financial_system.pdf>.

OneSafe Content Team (2024). “Crypto and Geopolitics: A Complicated Relationship.” OneSafe, October 1, <https://www.onesafe.io/blog/geopolitical- tensions-impact-crypto-markets>.

Papava V. (2022a). “On the Main Challenges of the Architecture Transformation of the World Economy.” Eurasia Review, March 31, <https://www.eurasiareview.com/ 31032022-on-the-main-challenges-of-the-architecture- transformation-of-the-world-economy-oped/>.

Papava V. (2022b). “Pandemic, War and Economic Sanctions: From Turbulent to Confrontational Globalization.” Eurasia Review, May 23, <https://www.eurasiareview.com/ 23052022-pandemic-war-and-economic-sanctions-from- turbulent-to-confrontational-globalization-oped/>.

Papava V. (2024). “World Monetary Order: From Currency Globalization to Currency Geopolitics.” Eurasia Review, November 21, <https://www.eurasiareview.com/ 21112024-the-world-monetary-order-from- currency-globalization-to-currency-geopolitics-oped/>.

Pistilli M. (2024). “How Would a New BRICS Currency Affect the US Dollar?” Nasdaq, November 6, <https://www.nasdaq.com/articles/how-would-new-brics-currency-affect-us-dollar-updated-2024>.

Rodrik D. (2011). The Globalization Paradox: Democracy and the Future of the World Economy. New York, W. W. Norton & Co.

Rodrik D. (2022). “A Better Globalization Might Rise from Hyper-Globalization’s Ashes.” Project Syndicate, May 9, <https://www.project-syndicate.org/commentary/ after-hyperglobalization-national-interests- open-economy-by-dani-rodrik-2022-05?barrier= accesspaylog>.

Sachs J. (2024). “The Perils and Promise of the Emerging Multipolar World.” Common Dreams, June 6, <https://www.commondreams.org/opinion/emerging-multipolar-world>.

Shalal A. (2024). “US Dollar’s Dominance Secure, BRICS See No Progress On De-Dollarization.” Reuters, June 25, <https://www.reuters.com/ markets/currencies/us- dollars-dominance-secure-brics-see-no-progress-de- dollarization-report-2024-06-25/>.

Wheatley J., C. Smith. (2022). “Russia Sanctions Threaten to Erode Dominance of US Dollar, Says IMF.” Financial Times, March 31, <https://www.ft.com/content/3e0760d4-8127-41db-9546-e62b6f8f5773>.

Weiss C. (2022). “Geopolitics and the U.S. Dollar’s Future as a Reserve Currency.” Board of Governors of the Federal Reserve System, International Finance Discussion Papers, No. 1359, October, <https://www.federalreserve.gov/econres/ifdp/files/ifdp1359.pdf>.

Yoshimori M. (2024). “Can The Euro Or Renminbi Really Challenge The US Dollar?” Fair Observer, October 8, <https://www.fairobserver.com/economics/can-the-euro-or-renminbi-really-challenge-the-us-dollar/#>.

Yu J., Xing X., Shen W. (2022). “Strengthened China-Saudi Ties Raise Prospects for Use of Yuan in Oil Settlement.” Global Times, December 8, <https://www.globaltimes.cn/page/202212/1281416.shtml>.

---