ჟურნალი ნომერი 1 ∘ ნათია გოჩაშვილი ∘
განათლების სისტემის სამეწარმეო მიზანდასახულობის გაძლიერების შესახებ

ჟურნალი  N1 2025

ანოტაცია. მსოფლიოში აღიარებული მეცნიერები, ექსპერტები, კვლევითი ცენტრები უფრო და უფრო აქტიურად საუბრობენ იმაზე, რომ მსოფლიო დგას ახალი გამოწვევებისა და შესაძლებლობების წინაშე, რაც ეკონომიკის განვითარების არნახულ მასშტაბებს უკავშირდება და რომელიც მეოთხე ინდუსტრიულ რევოლუციის თანმდევი პროცესი იქნება. შესაბამისად ჩვენ ვდგავართ ინდუსტრიული რევოლუციების გზაგასაყარზე ან უკვე დაწყებულია, რომელიც მოგვიტანს დიდ ცვლილებებს. ვარაუდობენ, რომ მუტაციას განიცდის პროფესიები და სამუშაო ადგილები. დადგება ახალი უნარების საჭიროება, რადგან სამუშაოთა დიდ ნაწილს ჩაანაცვლებს ხელოვნური ინტელექტი. პროცესი იქნება ექსპონენციალური. კაცობრიობა ვერ გაექცევა ცვლილებებს, რომელსაც ინდუსტრია 4.0 მოიტანს.

თანამედროვე პირობებში განათლება და მეცნიერება განიხილება როგორც ქვეყნის ეკონომიკური და მდგრადი განვითარების ქვაკუთხედი. საქართველოში გატარებული მნიშვნელოვანი რეფორმების მიუხედავად კვლავ არსებობს რიგი პრობლემები და გამოწვევები განათლების და გადამზადების მომსახურების ხარისხთან, შრომის ბაზართან ადაპტირებასა და მეცნიერებისა და კვლევა-განვითარების ხელშეწყობასთან დაკავშირებით. მოსალოდნელი სირთულეების დასაძლევად, რეკომენდირებულია საქართველოში განათლების, მეცნიერებისა და ბიზნესის განვითარების ინტეგრირებული და ეფექტიანი პოლიტიკის ფორმირება, ადგილობრივი ეკონომიკის პოტენციალის სათანადო დონეზე შესწავლა და გამოვლენა, ამის შედეგად კი, ბიზნესის ახალი მიმართულებების დაწყება რაც ხელს შეუწყობს ადგილობრივი სამეცნიერო კადრების გაზრდას და ინტელექტის გადინების შემცირებას, რეგიონში მოსახლეობის მიგრაციის შემცირებას, უმუშევრობის შემცირებას და შემოსავლების ზრდას,  ბიზნესის წარმოწყებისას ბარიერების შემცირებას, ეკონომიკის განვითარებისადმი სისტემური მიდგომის შემუშავებას, სამეცნიერო კვლევების მომგებიანობას და სისტემისთვის დამახასიათებელ სხვა სინერგიულ პროცესებს.

საკვანძო სიტყვები: ინდუსტრიული რევოლუცია, ხელოვნური ინტელექტი, სამუშაო ძალა, სამეწარემო უნივერსიტეტი, შრომის ბაზარი 

შესავალი

თანამედროვე პირობებში განათლება და მეცნიერება განიხილება როგორც ქვეყნის ეკონომიკური და მდგრადი განვითარების ქვაკუთხედი. საქართველოში გატარებულია მნიშვნელოვანი რეფორმატორული ღონისძიებები. მიუხედავად ამისა,  კვლავ არსებობს რიგი პრობლემები და გამოწვევები განათლების და გადამზადების მომსახურების ხარისხთან, შრომის ბაზართან ადაპტირებასა და მეცნიერებისა და კვლევა-განვითარების ხელშეწყობასთან დაკავშირებით.

IV ტექნოლოგიური რევოლუცია (ინდუსტრია 4.0) გულისხმობს რობოტოტექნიკის განვითარებას, ეკონომიკის შემდგომ დიგიტალიზაციას, წარმოებისა და მომსახურების სფეროს ავტომატიზაციას.  წარმოიშობა და განვითარდება ინფორმაციული სისტემები, გლობალური სამრეწველო ქსელები. ეს მნიშვნელოვნად შეცვლის ეკონომიკისა და ბიზნესის ყველა სფეროს.

ინდუსტრია 4.0-ის ყველა ძირითადი კომპონენტი (ნივთების ინტერნეტი, ხელოვნური ინტელექტი, მანქანური სწავლება და რობოტოტექნიკა, მონაცემთა დიდი მასივები,  კიბერუსაფრთხოება და სხვა) შექმნის შესაძლებლობებს ახალ დონეზე იქნას აყვანილი წარმოების ეფექტიანობა თანამედროვე ციფრული ტექნოლოგიების გამოყენების, ქსელური კავშირების ჩამოყალიბებისა და ინოვაციური ბიზნეს-მოდელების რეალიზაციის მეშვეობით.

ტექნოლოგიური რევოლუციის ფონზე გამწვავდება დასაქმებასთან დაკავშირებული პრობლემები ეკონომიკის ატროფირებული სტრუქტურის და სამუშაო ძალაზე მოთხოვნასა და მიწოდებას შორის არსებული დისბალანსის პირობებში.

პროგნოზების მიხედვით, მაღალმოთხოვნადი გახდება რიგი პროფესიები, როგორიცაა: IT-სპეციალისტები, სამეცნიერო- და საინჟინრო-ტექნიკური სპეციალობები, მათემატიკურ ცოდნასთან დაკავშირებული პროფესიები და სხვა. უახლოეს წლებში, ხელოვნური ინტელექტისა და რობოტოტექნიკის განვითარების კვალობაზე, გართულდება იმ დაბალკვალიფიციურ პირთა შრომითი მოწყობის საკითხები, რომელნიც არ მიეკუთვნებიან ზემოაღნიშნულ პროფესიებს.

მიმდინარე ტექნოლოგიური რევოლუციური ცვლილებების პარალელურად განსაკუთრებული მნიშვნელობა ენიჭება ადამიანური კაპიტალის ეფექტიან ჩართულობას ქვეყნის განვითარების პროცესებში; საგანმანათლებლო სისტემის და  პროგრამების შესაბამისობას  შრომის ბაზარის არსებულ და მომავალ მოთხოვნებთან; პროფესიული კადრების მომზადებას; უმაღლესი განათლების, მეცნიერებისა და  ინოვაციური ტექნოლოგიების კავშირს.

გაეროს მიერ მიღებული მდგრადი განვითარების 17 გლობალური  მიზნების კონცეფცია (2015 წ.), მსოფლიოს სთავაზობს განახლებულ დღის წესრიგს, რომელიც მოითხოვს წონასწორობის დამყარებას გარემოსდაცვით, სოციალურ და ეკონომიკურ სფეროებს შორის. მსოფლიო  მდგრადი განვითარების გლობალურ პრინციპებზე გადასვლით დაძლეულ უნდა იქნას სიღარიბე, შიმშილი, უთანასწორობა. მიიღწეულ უნდა იქნეს გენდერული თანასწორობა, ეკოლოგიური უსაფრთხოება, მშვიდობიანი განვითარება პარტნიორობის ხელშეწყობით, საყოველთაო დასაქმება და სხვა. დასახულია  თითოეული ამ მიზნის შესრულება 2030 წლამდე. განსაკუთრებით გამოვყოფ ხარისხიანი განათლების მიღების თანაბარ შესაძლებლობებს, რაც გვისახავს უმნიშვნელოვანეს   ამოცანას, რომ განხორციელდეს განათლების სისტემის მოდერნიზაცია.

მდგრადი განვითარების პრინციპების სწავლებისათვის, საჭიროა განათლების სისტემის ტრანსფორმაცია, მაღალი სააზროვნო უნარების განვითარება, რაც შემდეგი მეთოდებით არის რეკომენდებული: სიმულაციები; სწავლება ექსპერიმენტებით ; საპროექტო მუშაობა; საკლასო დისკუსიები; პრობლემაზე დაფუძნებული სწავლება; მოდელირება; მიზეზ-შედეგობრივი კავშირების დადგენა;  კეთებით სწავლება, ამბების თხრობა; კითხვის დასმა.

ბუნებრივია, ძალისხმევა უნდა წარიმართოს როგორც ინდივიდუალური განვითარების ხელშეწყობაზე, ასევე ჩვენი უმთავრესი მიზანია მდგრადი, მომავალზე ორიენტირებული საზოგადოების ჩამოყალიბება. მდგრადი სწავლების მიზანია სისტემურ აზროვნების უნარების განვითარების ხელშეწყობა და პრობლემისადმი კომპლექსური მიდგომა.

სამუშაო ძალის ანგარიში

უაღრესად მნიშვნელოვანი ინფორმაციაა მსოფლიო ეკონომიკური ფორუმის კვლევაში „სამუშაო ძალის ანგარიში “. 2016 წელს პირველი გამოცემის შემდეგ, მსოფლიო ეკონომიკურმა ფორუმმა წარმოადგინა შრომის ბაზრის ანგარიში, მეოთხე ინდუსტრიული რევოლუციის გავლენის ფონზე. 2023 წელს შრომის ბაზრის ტრანსფორმაცია განპირობებული იყო ტექნოლოგიური მიღწევებით, როგორიცაა ხელოვნური ინტელექტი, რასაც ემატება ეკონომიკური და გეოპოლიტიკური რღვევები და მზარდი სოციალური და გარემოს ზეწოლა. სამუშაოს მომავლის ანგარიში აფართოებს მის ფარგლებს ტექნოლოგიური ცვლილებების მიღმა, ასევე განიხილავს შრომის ბაზარზე მრავალ თანმხლებ ტენდენციებს, მათ შორის მიკროეკონომიკურ ფაქტორებს, გეოპოლიტიკას და მიწოდების ჯაჭვს.

2023 წლის სამუშაოს მომავლის ანგარიში ეფუძნება უნიკალურ გამოკითხვას, მონაცემთა ნაკრებს, რომელიც მოიცავს ფართო მოლოდინებს მსოფლიოს უმსხვილესი დამსაქმებლებისგან სამუშაო ტენდენციებთან და მიმართულებებთან 2023-2027 წლების პერიოდში. ეს ანგარიში აერთიანებს 803 კომპანიას ერთობლივად 11.3 მილიონზე მეტი დასაქმებულით, ყველა ინდუსტრიის 27 კლასტერით და 45 ეკონომიკას მსოფლიოს რეგიონებში.

კვლევის ანგარიშში წარმოდგენილია მონაცემები თუ რომელი სამუშაო ადგილები შეიქმნება 2023-2027 წლებში და გაიზრდება მათზე მოთხოვნა და რომელი შემცირდება და დაიკარგება.

ახალი სამუშაო ადგილები:AI და მანქანათმცოდნეობის სპეციალისტები; კომერციული და სამრეწველო დიზაინერები; მონაცემთა ინჟინრები; ციფრული მარკეტინგისა და სტრატეგიის სპეციალისტები; ელექტრონული კომერციის სპეციალისტები; ბლოკჩეინის დეველოპერები; ციფრული ტრანსფორმაციის სპეციალისტები; სასოფლო-სამეურნეო აღჭურვილობის ოპერატორები; დიდი მონაცემების სპეციალისტები; რობოტების ინჟინრები; მონაცემთა ანალიტიკოსები და მეცნიერები; FinTech ინჟინრები; ინფორმაციული უსაფრთხოების ანალიტიკოსები; ბიზნეს დაზვერვის ანალიტიკოსები; საინვესტიციო ფონდების მენეჯერები; სამშენებლო მუშები; სამშენებლო ფინიშერები და მასთან დაკავშირებული ხელოსნები; ელექტროსადგურის ოპერატორები; მექანიკა და მანქანების შემკეთებელი; მექანიკოსი ინჟინრები; ფინანსური და საინვესტიციო მრჩევლები; შეფები და მზარეულები; ქიმიური ინჟინრები; სპეციალური განათლების მასწავლებლები; ელექტრო მოწყობილობების ინსტალატორები და შემკეთებლები; მსუბუქი სატვირთო ან მიტანის სერვისის მძღოლები; კონსტრუქციული ლითონის მუშები; გრაფიკული დიზაინერები; მიწოდების ჯაჭვისა და ლოგისტიკის სპეციალისტები; სამოქალაქო ინჟინრები; განახლებადი ენერგიის ინჟინრები; უნივერსიტეტისა და უმაღლესი განათლების პედაგოგები; საგნების ინტერნეტის სპეციალისტები; პროფესიული განათლების მასწავლებლები; ფინანსური ანალიტიკოსები; მდგრადობის სპეციალისტები; ელექტროტექნოლოგიის ინჟინრები; მძიმე სატვირთო და ავტობუსის მძღოლები; სამრეწველო და წარმოების ინჟინრები; რეკლამის და საზოგადოებასთან ურთიერთობის პროფესიონალები; არქიტექტორები და გეოდიზატორები; სრული დასტის ინჟინრები; პროექტის მენეჯერები; აპლიკაციის დეველოპერები; მონაცემთა ბაზისა და ქსელის პროფესიონალები; ტექნიკური სპეციალისტები; შენობის კარკასი და მასთან დაკავშირებული მუშები; რისკების მართვის სპეციალისტები; პროგრამული უზრუნველყოფის და აპლიკაციების დეველოპერები; პროცესის ავტომატიზაციის სპეციალისტები; ელექტროსადგურის ოპერატორები;

მცირდება მოთხოვნა:კლიენტის ინფორმირებისა და მომხმარებელთა მომსახურების მუშაკები; ტელემარკეტერები; ბუღალტრები და აუდიტორები; სოციალური მუშაობის და კონსულტაციის პროფესიონალები; იურიდიული თანაშემწეები; დაწყებითი სკოლისა და ადრეული ასაკის მასწავლებლები; გაყიდვებისა და შესყიდვების აგენტები და ბროკერები; ქარხნის მუშები; ბიზნეს მომსახურებისა და ადმინისტრაციის მენეჯერები; მანქანის, ფურგონისა და მოტოციკლეტის მძღოლები; ადამიანური რესურსების სპეციალისტები; მონაცემთა შენახვის სპეციალისტები; იურისტები; ფერმერები და მუშები; მმართველი დირექტორები და აღმასრულებელი ხელმძღვანელები; მასალების ინჟინრები; მარეგულირებლები; სურსათის გადამამუშავებელი და მასთან დაკავშირებული ვაჭრობის მუშაკები; რეკრუტერები და ტექნიკური რეკრუტერები; სტრატეგიული მრჩევლები; ICT ოპერაციებისა და მომხმარებლის მხარდაჭერის ტექნიკოსები; გაყიდვების წარმომადგენლები; ოპერაციების მენეჯერები; მენეჯმენტისა და ორგანიზაციის ანალიტიკოსები; გაყიდვების და მარკეტინგის პროფესიონალები; ტრენინგის და განვითარების სპეციალისტები; ელექტრონიკის და ტელეკომუნიკაციების ინსტალატორები; ქიმიური გადამამუშავებელი ქარხნის ოპერატორები; ორგანიზაციული განვითარების სპეციალისტები; ბანკის გამყიდველების წარმომადგენლები და მასთან დაკავშირებული კლერკები; საფოსტო სამსახურის თანამშრომლები; მოლარეები და ბილეთების კლერკები; მონაცემთა შეყვანის კლერკები; ადმინისტრაციული და აღმასრულებელი მდივნები; მასალების აღრიცხვისა და მარაგის შემსრულებლები; ბუღალტრული აღრიცხვის და სახელფასო კლერკები; სტატისტიკის, საფინანსო და სადაზღვევო თანამშრომლები; კარდაკარ გაყიდვების მუშაკები; დაცვის თანამშრომლები; საკრედიტო და სესხების ოფიცრები; საჩივრების მომწესრიგებლები, გამომცდელები და გამომძიებლები; პროგრამული უზრუნველყოფის ტესტერები; ურთიერთობის მენეჯერები; მაღაზიის გამყიდველები; შენობის მომვლელები და დიასახლისები; სადაზღვევო ანდერრაიტერები.

საერთო ჯამში, ანალიზით ივარაუდება, რომ 69 მილიონი სამუშაო ადგილი შეიქმნება და გაქრება 83 მილიონი სამუშაო ადგილი, რაც იწვევს გლობალური შრომის ბაზრის შეკუმშვას 14 მილიონი სამუშაო ადგილით მომდევნო ხუთ წელიწადში. 

უნარების მსოფლმხედველობა

მსოფლიო ეკონომიკური ფორუმი გვთავაზობს იმ უნარების კვლევას და ანალიზს რომლებიც ამჟამად არის საჭირო და როგორი ზრდა და შემცირების ტენდენციაა მოსალოდნელი 2023-2027 წლებში.

მოსალოდნელია უნარების დარღვევა (Expected disruptions to skills) როდესაც პირველად გამოქვეყნდა სამუშაოს მომავლის ანგარიში 2016 წელს გამოკითხულმა კომპანიებმა პროგნოზი გააკეთეს, რომ 35% მუშაკების უნარები შეიცვლება მომდევნო ხუთ წელში. 2023 წელს ეს წილი 44%-მდე გაიზარდა.

ძირითადი უნარები, რომლებიც შეიცვლება მომდევნო ხუთი წლის განმავლობაში და ძირითადი უნარები, რომლებიც იგივე დარჩება მომდევნო ხუთი წლის განმავლობაში, კვლევაში წარმოდგენილია გამოკითხული ორგანიზაციების წილი, რომლებიც თავისი სამუშაო ძალის ძირითად უნარებს ასახელებენ და განიხილავენ როგორც ძირითადს.

ძირითადი უნარები მუშაკებისთვის 2023 წელს:ანალიტიკური აზროვნება; კრეატიული აზროვნება; გამძლეობა, მოქნილობა და სისწრაფე; მოტივაცია და თვითშეგნება; ცნობისმოყვარეობა და მთელი ცხოვრების მანძილზე სწავლა; ტექნოლოგიური წიგნიერება; საიმედოობა და ყურადღება დეტალებზე; თანაგრძნობა და აქტიური მოსმენა; ლიდერობა და სოციალური გავლენა; ხარისხის კონტროლი; სისტემური აზროვნება; ნიჭის მართვა; სერვისზე ორიენტაცია და მომხმარებლის მომსახურება; რესურსების მართვა და ოპერაციები; ხელოვნური ინტელექტი და დიდი მონაცემები; კითხვა, წერა და მათემატიკა; დიზაინი და მომხმარებლის გამოცდილება; მრავალენოვნება; სწავლება და დახელოვნება;  პროგრამირება; მარკეტინგი და მედია; ქსელები და კიბერუსაფრთხოება; გარემოსდაცვითი მეურვეობა; მექანიკური მოხერხებულობა, გამძლეობა და სიზუსტე; გლობალური მოქალაქეობა; სენსორული დამუშავების უნარი.

ბიზნესის ტრანსფორმაციის ბარიერები, 2023-2027 წწ

გამოკითხული ორგანიზაციების ასახელებენ 6 ძირითად შემზღუდავს მათი ბიზნესის ტრანსფორმაციისთვის:    

1. უნარების ხარვეზები ადგილობრივ შრომის ბაზარზე - 59.7%;
2.  ნიჭის მოზიდვის უუნარობა - 53.4%;
3.  მოძველებული ან მოუქნელი მარეგულირებელი ჩარჩო - 41.9%;
4. უნარების ხარვეზები ორგანიზაციის ხელმძღვანელობას შორის- 37.3%;
5. საინვესტიციო კაპიტალის დეფიციტი - 37.2%;
6. შესაძლებლობების არასაკმარისი გაგება - 32.6%. 

საქართველოს განათლების სისტების რეფორმირება

საქართველოში  არსებული რეალობიდან გამომდინარე საჭიროა მომზადდეს სპეციალისტები სპეციალური და უმაღლესი განათლებით, რაც გულისხმობს საგანმანათლებლო სისტემის რეფორმირებას შემდეგი მიმართულებებით:

ü  ზოგადი გაანათლების სისტემაში ინტეგრირებული პროგრამების დანერგვა. საშუალო საფეხურის  მოსწავლეთა ბაზაზე, პარალელურად, პროფორიენტაციის განვიტარება, პროფესიული მომზადების ჯგუფების ჩამოყალიბება მოთხოვნილი პროფესიების მიხედვით.

ü  პროფესიული განათლების ისეთ სფეროებზე  ფოკუსირება რომელიც ინდუსტრია 4.0-ის მიერ არის განსაზღვრული ტექნიკური სპეციალისტების მომზადებაზე როგორიცაა: IT პროგრამები; შრომის უსაფრთხოება; ტრანსპორტი და ლოჯისტიკა; საზღვაო და სარკინიგზო ტრანსპორტი; ტურიზმი და გასტრონომია და სხვა. მნიშვნელოვანია პროფესიული განათლების სისტემაში სახელმწიფო - კერძო პარტნიორობის შესაძლებლობების მაქსიმალურად დანერგვა.

ü  ახალი საუნივერსიტეტო მოდელის - სამეწარმეო უნივერსიტეტების ფორმირება. სამეცნიერო მეწარმეობის შესაძლებლობების ზრდის კვალობაზე წარმოების მოთხოვნა ეფექტიან ტექნოლოგიებზე შესაძლებელია დაკმაყოფილდეს შესაბამის უნივერსიტეტებში მოქმედი ტექნოლოგიების გადამცემი ოფისების, ინკუბატორების და სხვადასხვა პროფილის კვლევითი ჯგუფების მიერ.

            IV ინდუსტრიული რევოლუციის შედეგების განზოგადების საფუძველზე, მსოფლიო ეკონომიკური ფორუმზე შემუშავდა რეკომენდაციები მთავრობების მიმართ:

• ადამიანებში ინვესტირება სასარგებლოა სოციალური და ეკონომიკური თვალსაზრისით;
• ღია ეკონომიკამ ყურადღება უნდა მიაქციოს სოციალურ დაცვას;
• ინოვაციური ეკოსისტემის ფორმირება ეფუძნება კვლევასა და განვითარებას;
• სახელმწიფო ინსტიტუტებს კვლავ დიდი მნიშვნელობა ენიჭება;
• მნიშვნელოვანია ინფრასტრუქტურისა და საფინანსო სისტემის სრულყოფა;
• მუდმივი გარდაქმნების დროს საჭიროა მუდმივი სიჩქარეც;
• თანასწორობის, მდგრადობისა და ზრდის ერთობლივად მიღწევა

შესაძლებელია, თუმცა, მოითხოვს აქტიურ და შორსმჭვრეტელ მართვას. მნიშვნელოვანია, ჩამოყალიბებულ იქნას სამეწარმეო უნივერსიტეტები რეგიონებში, ე.წ. „სამმაგი სპიალის მოდელი“. განათლება/მეცნიერებასა და ბიზნესს შორის კავშირი მოგვევლინება როგორც რეგიონული (ადგილობრივი) ეკონომიკის განვითარების მნიშვნელოვანი ხელშემწყობი ფაქტორი.

უმაღლესი განათლების ინსტიტუტებს შეუძლიათ შეასრულონ წამყვანი როლი შესაბამისი რეგიონის ეკონომიკის განავითარების საქმეში. „მათ შეუძლია იმოქმედონ, როგორც ცოდნის ცენტრი, ადგილობრივი კლასტერის წევრი“.

მსოფლიოში აღიარებულ მეცნიერთა მოსაზრებები წარმატებული საუნივერსიტეტო მოდელის შესახებ არის შემდეგი:

ü  წარმოების მოთხოვნა ეფექტიან ტექნოლოგიებზე შესაძლებელია დაკმაყოფილდეს უნივერსიტეტებში არსებულ კვლევითი ჯგუფების, ტექნოლოგიის გადამცემი ოფისების, ინკუბატორების მეშვეობით;

ü  სამეწარმეო კომპეტენცია სამი ურთიერთდაკავშირებული კომპეტენციის სფეროსგან შედგება: „იდეები და შესაძლებლობები “, „რესურსები “და „მოქმედებად გადაქცევა “.

ü   ამერიკელი მეცნიერები აღნიშნავენ, რომ სამეწარმეო უნივერსიტეტებში ყალიბდება „სამმაგი სპირალის “მოდელი („უნივერსიტეტი-წარმოება-მთავრობა “).

სოციალური კოორდინაციის სამი მექანიზმის პოზიცია:

1) სიმდიდრის გენერირება ბაზარზე წარმოების მიერ;

2) მთავრობის მხრიდან საკანონმდებლო კონტროლი;

3) ახალი პროდუქტების წარმოება სამეცნიერო სივრცეში. 

 სამეწარმეო უნივერსიტეტი სისტემურად ზემოქმედებს ეკონომიკის ინოვაციურ განვითარებაზე. ამ უნივერსიტეტში დაპატენტებული გამოგონება ახალი ბიზნესის დაწყებას და /ან უკვე არსებული ბიზნესის ფუნქციონირებას აუმჯობესებს.

განათლების ეკონომიკის ევროპელი ექსპერტების ქსელის 2014 წლის ანგარიშის შესაბამისად, „2009 წელს ჩატარებული კვლევებით დადგინდა, რომ უნივერსიტეტდამთავრებულთა 71% ბიზნესს იწყებდა იმ რეგიონში, სადაც დაიბადნენ, ხოლო თუ უნივერსიტეტიც ახალგაზრდების მშობლიურ რეგიონში იყო, მაშინ ეს მაჩვენებელი 87%-მდე იზრდებოდა“. ეს მიუთითებს უნივერსიტეტის ეფექტიანი მოდელის ფუნქციონირების საუკეთესო შედეგებზე, რაც რეგიონის ეკონომიკის განვითარების ხელშეწყობასა და ადგილობრივი კადრების გადინების შემცირებას უზრუნველყოფს. სწორედ ამიტომ,  საქართველოს რეგიონების ეკონომიკის გამოცოცხლება,  მნიშვნელოვანწილად, უნივერსიტეტების ეფექტიანი მოდელის ჩამოყალიბებით არის შესაძლებელი.

რეგიონული სამეწარმეო უნივერსიტეტი უნდა აერთიანებდეს განათლების (ყველა საფეხური), სამეცნიერო - კვლევითი სფეროსა და ადგილობრივი ხელისუფლების ძალისხმევას რეგიონსა და მოსახლეობაში არსებული ინტელექტუალური  პოტენციალის ეფექტიანად გამოყენების მიზნით.

აღსანიშნავია, რომ ახალი საუნივერსიტეტო მოდელის განხორციელების  მიმართულებით გადადგმულია გარკვეული ნაბიჯები ქ. თბილისში, ქ. ბათუმსა და ქ. ქუთაისში. მხედველობაში მაქვს მათი „ცოდნის ქალაქებად“ ჩამოყალიბების მიზნით მატერიალურ-ტექნიკური ბაზის შექმნასთან დაკავშირებით მიმდინარე პროცესები.

ანალოგიური ქმედებები  უნდა გავრცელდეს დანარჩენი რეგიონული ცენტრების მიმართ. პირველ რიგში, შესწავლილ უნდა იქნას რეგიონულ-ადმინისტრაციული ერთეულების (მხარეების) ინტელექტუალური პოტენციალი, განისაზღვროს სამეურნეო საქმიანობის განვითარების მიმართულებები და სექტორული სტრუქტურა, შესწავლილ იქნას პროფესიულ კადრებზე მოთხოვნილების მიმდინარე და პერსპექტიული პარამეტრები, შემუშავდეს საგანმანათლებლო პროგრამები, მომზადდეს სასწავლო-მეთოდური მასალები და  განხორციელების მექანიზმები. მაქსიმალურად გამოვიყენოთ ჩვენი ქვეყნის კონკურენტული უპირატესობა და გავაძლიეროთ ის მიმართულებები რაც შესაძლებლობას მოგვცემს საერთაშორისო დონეზე დავიმკვიდროთ თავი, ხოლო ადგილობრივ დონეზე საშუალო ფენის შექმნას შევუწყოთ ხელი. 

დასკვნა

მეოთხე ინდუსტრიული რევოლუციისა და პანდემიის შედეგად მსოფლიო ეკონომიკა განიცდის  მკვეთრ ცვლილებებს.  შეფასება არის არაერთგვაროვანი. ერთი მხრივ, მსჯელობენ მოსალოდნელ საფრთხეებზე (მრავალი სამუშაო ადგილის გაქრობა) და მეორე მხრივ, მოსალოდნელ ახალ შესაძლებლობებზე (მრავალი ახალი პროფესიის გაჩენა). ასეთ პირობებში მოსალოდნელი სირთულეების დასაძლევად, რეკომენდირებულია საქართველოში სამეწარმეო უნივერსიტეტების ფორმირება. იგი მოახდენს ქვეყანაში განათლების, მეცნიერებისა და ბიზნესის განვითარების ინტეგრირებული და ეფექტიანი პოლიტიკის ფორმირებას, ადგილობრივი ეკონომიკის პოტენციალის სათანადო დონეზე შესწავლასა და გამოვლენას, ამის შედეგად კი, ბიზნესის ახალი მიმართულებების დაწყებას. ასეთი მოდელის ეფექტიანობას უცხოეთის წარმატებეული მაგალითები ადასტურებს.

სამეწარმეო უნივერსიტეტი ეკონომიკის ინოვაციური განვითარების მაჩვენებლებზე დადებითად ზემოქმედებს, ვინაიდან ის აუმჯობესებს თითქმის  ყველა იმ მაჩვენებელს, რომელიც შედის გლობალური კონკურენტუნარიანობის ინდექსის ინოვაციურობის შესაძლებლობების მდგენელში.

სამეწარმეო უნივერსიტეტებს შეუძლია პოზიტიური ზეგავლენა მოახდინოს მოსალოდნელი შედეგების შერბილებაზე.

სამეწარმეო უნივერსიტეტების ფორმირება ხელს შეუწყობს არამარტო საუნივერსიტეტო სისტემის გაუმჯობესებას, რაშიც სწავლების ახალი მიდგომების დანერგვა, სტუდენტთა მეტი დამოუკიდებელი მუშაობა, მათი ჩართვა კვლევებში და ახალი მოთხოვნის უნარების გამომუშავება იქნება უზრუნველყოფილი, არამედ, აუმჯომესებს სამეცნიერო კვლევებისა და ზოგადსაგანმანათლებლო სკოლებში სწავლების ხარისხსაც. ამ ფუნქციის შესრულებით, ის განათლების სისტემის ერთგვარ ქვაკუთხედად გვევლინება, რომელმაც ძირითადი გამწევი ძალის ფუნქცია უნდა იკისროს.

სამეწარმეო უნივერსიტეტების ფორმირების ხელშეწყობა საქართველოს რეგიონებში, ზემოაღნიშნულის გარდა, ხელს შეუწყობს ადგილობრივი სამეცნიერო კადრების გაზრდას და ინტელექტის გადინების შემცირებას, რეგიონში მოსახლეობის დამაგრებას, უმუშევრობის შემცირებას და შემოსავლების ზრდას, ახალი ბიზნესის წარმოწყებისას ბარიერების შემცირებას, ეკონომიკის განვითარებისადმი სისტემურ მიდგომას, სამეცნიერო კვლევების მომგებიანობას და სისტემისთვის დამახასიათებელ სხვა სინერგიულ პროცესებს.

საქართველოს ეკონომიკის განვითარების ინოვაციურ მოდელზე გადასვლა შეუძლებელია წამყვანი უნივერსიტეტების ტრანსფორმაციის გარეშე. თანამედროვე უნივერსიტეტის მთავარი ამოცანაა გახდეს აქტიური მონაწილე ქვეყნის ინოვაციური ეკონომიკის ფორმირებაში, წვლილი შეიტანოს მისი კონკურენტუნარიანობის ამაღლებაში, გლობალურ დონეზე ადამიანური კაპიტალის ხარისხის რეპროდუქციისა და გაუმჯობესების და შედეგების კომერციალიზაციის გზით. უნივერსიტეტის საგანმანათლებლო, კვლევითი და სამეწარმეო ფუნქციების ინტეგრირებული განხორციელება აისახება მისი მოდელის სახელწოდებაში: სამეწარმეო უნივერსიტეტი.

ახალი საუნივერსიტეტო მოდელის შემუშავება უნდა განხორციელდეს განათლების სფეროს რეფორმირების სტრატეგიის ფარგლებში.  სტრატეგიული ინიციატივების შესაბამისად, თანამედროვე უნივერსიტეტები უნდა გახდნენ საქართველოს რეგიონების ინოვაციური განვითარების მამოძრავებელი ძალა და შეიძინონ ახალი უნარები გლობალიზაციის, დიგიტალიზაციის, კომერციალიზაციისა და მარკეტიზაციის სფეროში.

ბოლოს, სამეწარმეო უნივერსიტეტის მოდელის ფორმირება საქართველოში საუკეთესოდ უპასუხებს სამთავრობო მწვანე ეკონომიკისა და საგანმანათლებლო და ეკონომიკური ჰაბის ფუნქციის შესრულებას საქართველოში. 

გამოყენებული ლიტერატურა

1. https://www.etaloni.ge/files_inner/4433 ganatlebamdgradiganvitarebismiznebi.pdf განათლება მდგრადი განვითარების მიზნებისათვის სწავლის მიზნები და ამოცანები;
2. ი. გაგნიძე; მეოთხე ინდუსტრიული რევოლუცია - უმაღლესი განათლების უმნიშვნელოვანესი გამოწვევა საქართველოში; ეკონომიკა და ბიზნესი, 2019, ¹3, გვ. 58-78;
3. The Guardian; Fourth Industrial Revolution brings promise and peril for humanity; 24.01. 2016 https://www.theguardian.com/ business/economics-blog/2016/jan/ 24/4th-industrial-revolution-brings- promise-and-peril-for-humanity-technology-davos
4. FOREIGN AFFAIRS; The Fourth Industrial Revolution; 12.12.2015. https://www.foreignaffairs.com/world/fourth-industrial-revolution;
5. NIRYO; What is industry 4.0? 14.10 2020. https://niryo.om/around-robotics/what-is-industry-4-0/ ;
6. ORACLE; Industry 4.0 Challenges and Risks; 12.10.2023. https://www.oracle.com/industrial-manufacturing/industry-4-challenges/;
7. WORLD ECONOMIC FORUM; Future of Jobs Report; insight report; may 2023; https://www.weforum.org/ publications/the-future-of-jobs-report-2023/

---