DOI:10.52340/ekonomisti.2025.04.07

ანოტაცია. სახელმწიფოებს შორის არსებული ეკონომიკური ურთიერთო­ბები, მათი დამოკიდებულებების ზოგადი ხასიათის ამსახველია და  ქვეყნის მდგ­რადი გან­ვითარებისთვის ეკონომიკური უსაფრთხოების, როგორც პოლიტიკური კონცეფ­ცი­ის გაცნობიერებას ემსახურება.

გლობალიზაციის უწყვეტი პროცესი, რომელიც  საერთაშორისო პოლიტ-ეკონომიკურგარემოს სხვადასხვა კონცეპტუალური შეხედულებებით აყალიბებს,  ეკონომიკური უსაფრთხოებისა ხლებურად განმარტებას მოითხოვს.

სტატიის მიზანია ქვეყნის ეკონომიკურ უსაფრთხოებაზე გლობალიზაციის გავლენის იდენტიფიცირება - ანალიზი  და მოცემულ კონტექსტში ახალი მიდგო­მების გამოვლენა.

საკვანძო სიტყვები: ეკონომიკური უსაფრთხოება; გლობალიზაცია; სახელმწიფო;  საზოგადოება;  ბაზრები 

შესავალი

მსოფლიოს ქვეყნების პოლიტ-ეკონომიკური განვითარების ციკლები ბოლო ათწლეულში დინამიურად ცვალებადია, რამაც  აქტუალური გახადა გლობალურ ეკონომიკურ ასპარეზზე, მათი მხრიდან ეკონომიკური უსაფრთხოების გარანტია და მისი უზრუნველყოფა. ამავდროულად, ახალ გარემოში ეკონომიკური უსაფრთ­ხოების გასაძლიერებლად, აღნიშნული მოვლენები  პოლიტიკური გადაწყვეტი­ლებების ძიების ხელშემწყობ ფაქტორად იქცა. ბუნებრივია, რომ ეკონომიკურ უსაფრთხოებაზე ინტერესის გაღრმავებამ, მისი ხელახალი განმარტებაც მოითხოვა. ეკონომიკური უსაფრთხოების ახალი განსაზღვრება საჭიროა მოიცავდეს გლო­ბალიზაციის მიზეზშედეგობრივ კავშირებს და აყალიბებდეს მკაფიო  კრიტერი­უმებს  ეკონომიკურ უსაფრთხოებაზე  მისი გავლენის შესახებ (Kahler, 2005, გვ. 23).

დღეს, სახელმწიფოთა შორის ეკონომიკური ურთიერთობები, მათი ურთი­ერთდამოკიდებულებების ზოგადი ხასიათის განმსაზღვრელია. თანამედ-როვე გარემოში, კონფლიქტები ხდება არა გარკვეული იდეოლოგიებისა და სახელმწიფო ძალაუფლების ხელში ჩასაგდებად, არამედ, არსებული რესურსების კონტროლისა და ახალი რესურსების  მოსაპოვებლად. აღნიშნული მოვლენები ეხება იმ ტერი­ტორიებს, რომელიც მდიდარია ბუნებრივი და საბაზრო-სატრანზიტო რესურსებით (რენერი, 2002, გვ. 10).

ეკონომიკური უსაფრთხოება დღეს, სახელმწიფოს ხელშემწყობი ინსტრუ­მენტების შემადგენელი ნაწილი და სხვა სახელმწიფოებთან ურთიერთობისა და გავლენის საშუალებაა.  (Kahler, 2005, გვ. 23-24). საერთაშორისო ურთიერთობების მკვლევარები, ხშირად ვერ აღწევენ თეორიულ შეთანხმებას ეკონომიკური ძალაუფ­ლების მნიშვნელობისა და სარგებლობის განსაზღვრის შესახებ;  მათ შორის, რიგი თეორეტიკოსები ეკონომიკური ძალაუფლების როლს სკეპტიკურად უყურებენ და მიიჩნევენ, რომ იგი ნაკლებად ეფექტიანია საერთაშორისო ურთიერთობების რეგულირებაში.  ნეოლიბერალური კონცეფციის  წარმომადგენლები კი, მათ მოსაზ­რებას აკრიტიკებენ და აცხადებენ, რომ დღევანდელ მსოფლიოში ქვეყნების გაზრ­დილი ეკონომიკური ურთიერთ­დამო­კიდებულება მნიშვნელოვან გავლენას ახდენს საერთაშორისო პოლიტიკასა და ეკონომიკაზე.  

ფასების ზრდის პირობებში სახელმწიფოებს შორის თანამშრომლობა, მნიშვ­ნელოვან როლს ასრულებს ურთიერთობათა სტაბილურობის შენარჩუნებაში. ეკო­ნომიკური ურთიერთდამოკიდებულების ზრდა ქმნის იძულებითი, თუმცა არა­ძალადობრივი პოლიტიკის გამოყენების ახალ შესაძლებლობებს. ამავე დროს, აღ­ნიშნული პროცესები შესაძლოა სუსტ და ძლიერ ქვეყნებს შორის განსხვავებებმა გაამწვავოს. გლობალიზაციის პირობებში, გლობალური ეკონომიკისკენ სწრაფვა საქონლის, მომსახურებისა და კაპიტალის ნაკადების მართვას განსაზღვრავს, რაც თავის მხრივ ხელს უწყობს, ეკონომიკის ინტეგრაციას ეროვნული უსაფრთხოების პოლიტიკაში. ასევე, არანაკლებ მნიშვნელოვანია, რომ ქვეყნის ეკონომიკური მაჩვენებლები ცალსახად გავლენას ახდენს მის სამხედრო შესაძლებლობებსა და მოსახლეობის კეთილდღეობაზე (Posen and Tarullo, 2005).

ეკონომიკური უსაფრთხოების თეორიული პერსპექტივები ბოლდუინის (1997) მოსაზრებებიდან წარმოიშვა, რომლის მიხედვითაც, უსაფრთხოების კონ­ცეფცია არ არის ცალსახა და დამატებით განმარტებებს საჭიროებს. მისი განსაზღვრა ხშირად სადავო, პოლიტიკური გავლენის კონტექსტში ხდება, რასაც პოსტ­კაპი­ტალისტურ სისტემაში ხშირად ეჭვის თანხლებით განიხილავენ. ეს იმას ნიშნავს, რომ ბაზრის ეფექტურობის უზრუნველსაყოფად  აგენტების ნდობა აუცილებელია. (ILO, 2004).

ბუზანის (1998, გვ. 95) აზრით, ეკონომიკური უსაფრთხოების საკითხები აქტიურად განიხილება დებატებში, რომლებიც ანარქიულ პოლიტიკურ სტრუქ­ტურასა და ბაზრის ეკონომიკის ურთიერთქმედებას ეხება. ამგვარი დისკუსიები მოიცავს, როგორც სახელმწიფოების, ისე საზოგადოების პოზიციებს ბაზრებთან მიმართებაში, აგრეთვე იმ განპირობებულობებს, როდესაც ცალკეული ეკონომი­კური აქტორები  ბაზრის პირობების განსაზღვრას საკუთარი ინტერესების გათვა­ლისწინებით ცდილობენ (ჰაუსი, 2008, გვ. 108-111).

მსოფლიო ეკონომიკის შესასწავლად, ეკონომიკური უსაფრთხოების ზრდის იდეოლოგიურ სისტემაში, ჰაუსი სამ ძირითად მიდგომას გამოყოფს. ლიბერალური თვალსაზრისი მხარს უჭერს  გლობალიზაციის გაძლიერებას, მაშინ როცა მერკანტი­ლისტური ხედვა ნაკლებ გლობალიზაციას ემხრობა. მარქსისტული მიდგომა კი მიიჩნევს, რომ ეკონომიკური უსაფრთხოება მხოლოდ მსოფლიო მასშტაბების რადიკალური ცვლილებებით მიიღწევა. ჰაუსი (2008, გვ. 108-111)

ეკონომიკური უსაფრთხოების თემა მუდმივად განხილვის საგანია და  დღეს მასში ლიბერალური დღის წესრიგი დომინირებს, რომელიც მნიშვნელოვან გავ­ლენას ახდენს ვაჭრობის, წარმოებისა და ფინანსების სფეროებზე (ბუზანი და სხვ., 1998, გვ. 96).

დიკ ნანტო თავის ნაშრომში, ეკონომიკური უსაფრთხოების დისკუსიის სამ ძირითად როლს გამოყოფს: პირველი - ეკონომიკა, როგორც სამხედრო ძალის დაფინანსების წყარო; მეორე - ეკონომიკა, როგორც უსაფრთხოებისა და სიმდიდრის მიმწოდებელი, რაც სახელმწიფოს შიდა სტაბილურობასა და კეთილდღეობას უზრუნველყოფს და მესამე - ეკონომიკა, როგორც სახელმწიფოების ურთიერთ­ქმედების საფუძველი, რაც კონკურენტულ და საზოგადო ინტერესებთანაა კავშირში.

დღეს, ეკონომიკური უსაფრთხოების ცნება ფართოვდება და მოიცავს, რო­გორც მაკრო, ისე მიკროეკონომიკურ ასპექტებს. მაკროეკონომიკური თვალსაზ­რისით, მთავარი აქცენტი კეთდება ბიუჯეტის დეფიციტის შემცირებასა და ფინანსურ სტაბილურობაზე, ხოლო მიკროეკონომიკური პერსპექტივა ფოკუსი­რებულია მოსახლეობის კეთილდღეობისა და ცხოვრების უსაფრთხოების უზრუნ­ველ­ყოფაზე.

გლობალიზაციის პროცესში, ეკონომიკური უსაფრთხოება მნიშვნელოვანი ფაქტორია, რადგან სახელმწიფოებს შორის ინტეგრაცია და ურთიერთდა­მოკიდე­ბულება წარმოშობს ახალ გამოწვევებს, რომლებიც მოითხოვს ფრთხილ და გააზ­რებულ ეკონომიკურ პოლიტიკას.

ეკონომიკური უსაფრთხოების პრობლემებზე პასუხი და მათი კონცეპტუა­ლიზაცია შეუძლებელია, თუ არ გავითვალისწინებთ სახელმწიფოებისა და საზო­გადოებების ისტორიულ, პოლიტიკურ და სოციალურ კონტექსტს და იმ სტრა­ტეგიულ გარემოს, რომელშიც ისინი მოქმედებენ (Kolodziej, 1992, გვ. 422). ამავე დროს, მნიშვნელოვანია, რომ თავი ავარიდოთ ეკონომიკური უსაფრთხოების ცნების გადაჭარბებულად გაფართოვებას, რის შედეგადაც მოსალოდნელია უსაფრ­თ­ხოების პოლიტიკის შემუშავების გართულება გლობალურ ეკონომიკურ ურთი­ერთობაში. ასევე, გასათვალისწინებელია, რომ დამაზიანებელი შეიძლება იყოს ეკონომიკური  უსაფრთხოების ძალზე ვიწრო განმარტებაც, რის შედეგადაც  შესაძ­ლოა შეიზღუდოს სახელმწიფოს მოქნილობა მისი პრიორიტეტების სწორად განსაზღვრაში. (ნესადურაი, 2005, გვ. 5).

ტრადიციულად ეკონომიკამ, ეროვნული უსაფრთხოების ყურადღება თავ­დაცვის შესაძლებლობებზე გავლენით მიიპყრო, ვინაიდან ეკონომიკური რესურ­სები, ინოვაციური ომის ინდუსტრიის განვითარება და ეკონომიკური სანქციების, როგორც არასამხედრო ინსტრუმენტების გამოყენება, ეროვნული უსაფრთხოების დაცვის მნიშვნელოვან ეკონომიკურ ბერკეტებს წარმოადგენს; შესაბამისად, სახელმწიფოს გრძელვადიანი წარმატება დამოკიდებულია მის შესაძლებლობებზე, შექმნას და შეინარჩუნოს მდგრადი ეკონომიკური ზრდა და ძლიერი ეკონომიკური სისტემა. მოსალოდნელი სიმდიდრისა და ძალაუფლების დონის შენარჩუნები­სთვის ეკონომიკური უსაფრთხოება პირდაპირ კავშირშია რესურსებზე, ფინანსებზე და ბაზრებზე წვდომასთან. (ბუზანი 1991a, გვ. 19)

წერეთელი (2008, გვ. 16) ამატებს, რომ ეკონომიკური უსაფრთხოება გუ­ლისხ­მობს რესურსებზე წვდომის გრძელვადიან გარანტიას, რომელიც მოიცავს ადა­მიანურ კაპიტალს, ფულად კაპიტალს, ენერგიას, წყალს, ტექნოლოგიებსა და განათ­ლებას. ეს ფაქტორები კრიტიკულია, როგორც ინდივიდების, ისე ერებისათვის, რადგან  თავისუფალ საზოგადოებებს მხოლოდ თავისუფალი ადამიანები ქმნიან. ამ თვალსაზრისით, ეროვნული უსაფრთხოების ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი ფაქტორია სახელმწიფოს შიდა სტაბილურობა, რაც შეუძლებელია ეკონომიკური ზრდისა და პიროვნული თავისუფლებების გარეშე.

ოპერაციული ეკონომიკა დაფუძნებულია ფისკალურ, სამთავრობო, მონეტა­რულ და სამრეწველო პოლიტიკაზე. ასევე, მნიშვნელოვან როლს ასრულებს მეც­ნიერების სფეროში მიღწეული პროგრესი, ტექნოლოგიური განვითარება, საერთა­შორისო ვაჭრობა და კაპიტალის საშინაო და საერთაშორისო ნაკადები. შესაბამისად, ეკონომიკური უსაფრთხოება არის იმ აუცილებელი საშუალებებისა და შესაძ­ლებ­ლობების უზრუნველყოფა, რაც თითოეული ქვეყნის ეკონომიკურ სტაბილურობასა და მდგრად განვითარებას განაპირობებს. თუმცა, ეკონომიკური უსაფრთხოება, როგორც აღვნიშნეთ, ხშირად ბუნდოვან კონცეფციად მიაჩნიათ, რაც განსაკუთ­რებით ყურადღებამისაქცევი ხდება რეცესიის, მაღალი უმუშევრობის ან გაკოტ­რების დროს, როცა ეკონომიკურ მოლოდინებსა და რეალობას შორის განსხვავება იზრდება. გრძელვადიანი უსაფრთხოება დიდწილად  დინამიურ და მზარდ ეკონომიკაზეა დამოკიდებული. (ნანტო, 2011, გვ. 1-16).

გლობალიზაციის პროცესმა და საერთაშორისო ვაჭრობის განვითარებამ ბოლო წლებში მსოფლიო ეკონომიკა უფრო მოწყვლადი გახადა. ეკონომიკური ინტეგრაცია უფრო ღრმა, მაგრამ არასტაბილური გახდა. მიუხედავად იმისა, რომ სპეციალიზაცია ხშირ შემთხვევაში კომერციულ უპირატესობას ქმნის, ხშირად საგრძნობ ცვლილებებს იწვევს ეკონომიკის ზოგიერთ სექტორსა და საზო­გა­დოებაში, რაც მათ გლობალური ეფექტების მიმართ მეტად დაუცველს ხდის. სა­ქონლისა და კაპიტალის ნაკადების ზრდამ და სისწრაფემ, ეკონომიკა გარკვეულ­წილად არასტაბილური გახადა და დამატებითი გამოწვევები წარმოშვა. აღსა­ნიშნავია, რომ ცვალებადი და მაღალი მოცულობის კაპიტალის ნაკადების მიმოქ­ცევის შედეგად, განვითარებადი ქვეყნები  განსაკუთრებით ზიანდებიან, რადგან ფინანსური ბაზრების ინტეგრაცია მნიშვნელოვნად ზრდის მათი ეკონომიკ­ური მოწყვლადობის დონეს და ზღუდავს  პოლიტიკური გადაწყვეტილებების ავტო­ნომიურობას. ამგვარი შეზღუდული რესურსებით,  ქვეყნებს უჭირთ აღნიშ­ნულ პრო­ცესებთან გამკლავება.

თანამედროვე მსოფლიო ეკონომიკა ეკონომიკური კრიზისებისკენაა მიდრე­კილი, რაც ხშირად ღრმა რეცესიების მიზეზი ხდება. ეკონომიკური ჩავარდნები ერთი ქვეყნიდან ან რეგიონიდან მეორეზე სწრაფად ვრცელდება, ხოლო ეკო­ნომიკური ლიბერალიზაცია და მასთან დაკავშირებული სისტემური შოკები კიდევ უფრო აძლიერებს მათ დაუცველობას, რადგან ტრადიციული დაზღვევის მექა­ნიზმები გლობალური კრიზისების გავლენებს ვერ უმკლავდებიან. გლობა­ლი­ზაციის პირობებში კრიზისების გავრცელების ალბათობა მნიშვნელოვნად იზრ­დება.  მაგალითად: რუსეთის 1998 წლის სავალე კრიზისს, რომელსაც წინ უძღოდა პირველი ომი ჩეჩნეთში მილიარდობით დოლარის დანახარჯით, იმით დასრულდა, რომ მთავრობამ ცენტრალურ ბანკთან ერთად რუბლი გააუფასურა, დეფოლტი გამოაცხადა და შიდა და საგარეო ვალის გასტუმრებაზე მორატორიუმი დაა­წესა. მიუხედავად იმისა, რომ ბრაზილიასა და არგენტინას აღნიშნულ პერიოდში რუსეთთან ეკონომიკური კავშირები თითქმის არ ჰქონდა, კრიზისულ და პოსტკრიზისულ პერიოდში მაინც სერიოზულად დაზარალდნენ.  (ILO, 2004, გვ. 21-39).

ამერიკელი მეცნიერები დენ ციურიაკი და პატრიცია გოფი ნაშრომში „ეკონო­მიკური უსაფრთხოება და ცვლილებები გლობალურ ეკონომიკაში“ განიხილავენ ეკონომიკური უსაფრთხოების საკითხებს გლობალური ეკონომიკის ტრანსფორ­მაციის კონტექსტში. განსაკუთრებულად იხილავენ ქვეყნებს შორის ურთიერ­თობებს, მაგ. ჩინეთსა და აშშ-ს შორის და ასევე ციფრული ტრანსფორმაციის, ორმაგი დანიშნულების ტექნოლოგიების და კლიმატის ცვლილებებით გამოწვეულ ახალ საფრთხეებს. ავტორები თვლიან, რომ თანამედროვე მსოფლიოში ეკონო­მიკური უსაფრთხოება არის ეროვნული უსაფრთხოების განუყოფელი ნაწილი, მაგ. მათი მოსაზრებით,  ორმაგი დანიშნულების ტექნოლოგიებმა, შესაძლებელია საფრ­თ­ხე შეუქმნან სამოქალაქო და სამხედრო ტექნოლოგიების საზღვრების გაბუნ­დოვნებას; ასევე გლობალიზაციის პიკის შემდგომ, გაჩნდეს ახალი ტიპის დაუც­ველობის პრობლემა, გაჩნდეს მიწოდების დეფიციტი და ექსპორტის შეზღუდვის პრობლემები და ა.შ (Ciuriak d. Goff P. 2021).

2023 წელს, დიდი შვიდიანის „ჰიროშიმის სამიტზე“ ეკონომიკური უსაფრ­თხოება აღიარდა, როგორც ერთ ერთი უმნიშვნელოვანესი საერთაშორისო საკითხი. იაპონელი მკვლევარები, იუზუმე და სეკიამა ეკონომიკურ უსაფრთხოებას განსაზღვრავენ, როგორც ერების გადარჩენის, სუვერენული დამოუკიდებლობის და ეკონომიკური კეთილდღეობის დაცვის შესაძლებლობას. (Yuzue N, Sekuiyama T. 2025)  2022 წლის მაისში იაპონიამ მიიღო ეკონომიკური უსაფრთხოების ხელშეწ­ყობის კანონი, რომელიც სხვა მუხლებთან ერთად, ითვალისწინებს კრიტიკული საქონლის მიწოდების ქსელის ჩამოყალიბებას, ძირითადი ინფრასტრუქტურის უსაფრთხოებას და მოწინავე კრიტიკული ტექნოლოგიების განვითარების მხარ­დაჭერას.

უკრაინელი და აღმოსავლეთევროპელი მეცნიერების სუხორუკოვი, იეჰო­როვა-ჰუდკოვა და სხვები, ნაშრომში  „სახელმწიფოს ეკონომიკური უსაფრთხოება  გლობალური ცვლილებების პირობებში“ ("Economic security of states in the conditions of global changes") განსაკუთრებულ ყურადღებას უთმობენ საერთა­შო­რისო ორგანიზაციების და ალიანსების როლს გლობალური ეკონომიკური უსაფრთხოების უზრუნველყოფაში. მათი მოსაზრებით, ასეთი სტრატეგიული ინსტიტუტები არა მხოლოდ არეგულირებენ, არამედ ქმნიან გლობალური ეკონო­მიკის არქიტექტურას. (Sukhorukov A., Yehorova-Hudkova, 2024) მათი თქმით,  თანამედროვე ცივილიზაცია ვითარდება მუდმივი ტრანსფორმაციებისა და სოციოეკონომიკური პირობებიც გართულების პერიოდში, რაც მოითხოვს არა მხოლოდ ადაპტაციას ცვალებად პირობებთან, არამედ ამ ცვლილებების მართვის უნარს, განსაკუთრებით იმ ეკონომიკური და გეოპოლიტიკური გამოწვევებიდან გამომდინარე, რაც დღეს უკრაინისთვის აქტუალურია.

ნესადურაი (2005, გვ. 4) აღნიშნავს, რომ ეკონომიკური უსაფრთხოების კონცეფცია, რომელიც არ ითვალისწინებს ეკონომიკური გლობალიზაციის რეა­ლობას, არ შეესაბამება თანამედროვე პირობებს. ეკონომიკური უსაფრთხოება დღეს უფრო მეტად დამოკიდებულია კაპიტალის ნაკადებზე, კაპიტალის ბაზრებსა და იმ პროდუქტებზე, რომელიც საერთაშორისო ბაზრებზე მოძრაობს. ამ არხებით კი შესაძლებელია ვალუტების გაუფასურება, ინფლაციის ზრდა, მარაგების დეფიციტი, ფინანსური ინსტიტუტების დესტაბილიზაცია და სხვა. ე. ნესადურაი (2005, გვ. 4)

კალერი (2005, გვ. 24-25) გლობალიზაციის მხარდამჭერ სამ მთავარ არგუ­მენტს გამოყოფს: გამოყოფს სამ მთავარ არგუმენტს, რომლებიც მხარს უჭერენ გლობალიზაციას: (კალერი   2005, გვ. 24-25)

1. გლობალიზაცია აძლიერებს ეროვნულ ეკონომიკებს, რამდენადაც ინტეგ­რირებული საერთაშორისო ვაჭრობა და ინვესტიციები ქვეყნებს საშუალებას აძლევს უფრო ეფექტურად განავითარონ და მართონ რესურსები.

2. გლობალიზაცია ზრდის კონკურენტუნარიანობას, რაც ახალ შესაძლებ­ლობებს ქმნის და სახელმწიფოებს შორის თანამშრომლობას აძლიერებს.

3. გლობალიზაცია ხელს უწყობს ეკონომიკურ განვითარებას და სტაბილუ­რობას, რადგან განვითარებად ქვეყნებს წვდომა აქვთ გლობალურ კაპიტალზე, ტექნოლოგიებსა და ცოდნაზე, რაც  ეკონომიკური ზრდის წინაპირობაა.

გლობალურ სამყაროში, ეკონომიკური უსაფრთხოების უზრუნველყოფა სა­ხელ­მწიფოთა პრიორიტეტია, განსაკუთრებით იმ პირობებში, როდესაც საერთაშო­რისო სისტემაში მოთამაშეთა რიცხვი იზრდება, ეკონომიკური ურთიერთდა­მოკიდებულება კი ღრმავდება. გარდა სახელმწიფოთაშორისი პოლიტიკური კონკუ­რენციისა, სახელმწიფოებმა და საზოგადოებებმა გლობალიზაციის პირობებში სამი ძირითადი ეკონომიკური ღირებულება უნდა უზრუნველყონ: 1. შემოსავალი და მოხმარება, რაც მიზნად ისახავს ადამიანის ძირითადი საჭიროებების დაკმაყო­ფილებას;  2. ბაზრის მთლიანობა და 3. სამართლიანი განაწილება. ეს სამი ღირებუ­ლება  ეკონომიკური უსაფრთხოების ალტერნატიულ კონცეფციას წარმოადგენს, რომელიც გლობალური კაპიტალიზმის რეალობას ასახავს.

ეკონომიკური უსაფრთხოების ალტერნატიულ მოდელში, მიკროეკონომი­კური კომპონენტი ყურადღებას ამახვილებს ინდივიდებზე და მათ შემოსავალზე, რაც მათ ძირითადი საჭიროებების დაკმაყოფილების საშუალებას აძლევს.  მაკრო­ეკონომიკური კომპონენტი, თავის მხრივ, ეხება ეკონომიკურ სტაბილურობას და ზრდას, რისი უზრუნველყოფაც შესაძლებელია ბაზრის სიმტკიცის, საკუთრების უფლებათა და სამართლიანი კონტრაქტების სისტემის უზრუნველყოფით. ეს ფაქ­ტორები აუცილებელია იმისთვის, რომ ინდივიდებს თანაბრად ჰქონდეთ წვდომა ეკონომიკური შესაძლებლობების გამოყენებაზე. გარდა ამისა, სამართლიანი განა­წილების სისტემა კრიტიკულად მნიშვნელოვანია კაპიტალიზმის პოლიტიკური სტა­ბილურობის უზრუნველსაყოფად. ამგვარი ეკონომიკური სტაბილურობა და უსაფრთხოება სცილდება სახელმწიფოთაშორის პოლიტიკურ მეტოქეობას და მოიცავს საზოგადოების კეთილდღეობის გაუმჯობესებას. მიუხედავად ამისა, ტრადიციული რეალისტური მიდგომა, რომელიც ფოკუსირდება სახელმწიფოთა ძალაუფლებაზე, ზოგიერთ შემთხვევაში  კვლავ მნიშვნელოვანია (ნესადურაი, 2005, გვ. 13-14). 

დასკვნები

გლობალიზაციის შედეგად, საერთაშორისო ასპარეზზე ეკონომიკური უსაფრ­თხოება აღარ არის მხოლოდ შიდა პოლიტიკის საკითხი. ეკონომიკური სტაბი­ლურობა მნიშვნელოვანი ფაქტორია პოლიტიკურ - სამხედრო კონფლიქტებთან დაკავშირებულ სტაბილურობასა თუ არასტაბილურობაში. ამის შედეგად, ეკონო­მიკური განზომილება სულ უფრო მნიშვნელოვან როლს თამაშობს პოლიტიკურ გადაწყვეტილებებში, რაც  „რეაქტიული“  მიდგომიდან  „პრევენციულ  მიდგომაზე გადადის“ (კუზნეცოვი და სხვ., 2010, გვ. 26).

„გეოეკონომიკა“ თანდათან ცვლის გეოპოლიტიკას და საერთაშორისო აქტორების მთავარი საზრუნავი ხდება. ეკონომიკური ძალა აღიარებულია, როგორც კრიტიკული კომპონენტი, რომელიც  საერთაშორისო სისტემაში სახელმწიფოთა ადგილს განსაზღვრავს (ნესადურაი, 2005, გვ. 4).  გლობალიზაციის გააქტიურებამ, ეკონომიკური ურთიერთდამოკიდებულების ზრდამ, ტექნოლოგიურმა განვითა­რებამ და IT რევოლუციამ ხელი შეუწყო ეკონომიკური უსაფრთხოების კონცეფციის გაფართოებას. ეს ცნება აღარ შემოიფარგლება მხოლოდ რესურსებზე,  ბაზრებსა და სამხედრო შესაძლებლობებზე წვდომით.

დღევანდელი გლობალური   ეკონომიკის ინტეგრაცია, კაპიტალისა და საქონ­ლის ნაკადები, აგრეთვე სოციალური და ეკონომიკური ასპექტები, ეკონომიკური უსაფრთხოების უფრო კომპლექსურ განზომილებას წარმოადგენს. მიუხედავად იმისა, რომ გლობალიზაციამ გარკვეულწილად შეასუსტა სახელმწიფო ინსტიტუ­ტების გავლენა, ისინი მაინც ეკონომიკური უსაფრთხოების უზრუნველყოფის გარანტორებად  რჩებიან.

გლობალიზაციის პროცესმა ხელი შეუწყო ეკონომიკური უსაფრთხოების კონცეფციის უფრო ფართო და რთულ ინტერპრეტაციას, რაც ამავდროულად  ახალ სტრატეგიებს ითხოვს. ამისათვის, საჭიროა, სახელმწიფოებმა ითანამშრომლონ რეგიონულ და გლობალურ აქტორებთან, რათა გადაჭრან ეკონომიკური უსაფრთ­ხოების საკითხები და  ახალ საერთაშორისო გამოწვევებს გაუმკლავდნენ.

ბოლოთქმად, ეკონომიკური უსაფრთხოება გახდა ეროვნული უსაფრთხოების მნიშვნელოვანი და დინამიური კონცეფცია, რომელიც ახალი საერთაშორისო გარე­მოს შესაბამის მუდმივ ცვლილებებს განიცდის, მიუხედავად იმისა, რომ ეკონო­მიკური უსაფრთხოების იდეა კვლავ სავსეა „წინააღმდეგობებით და პარადოქ­სებით“ (ბუზანი, 1991ბ: 445),  გლობალიზაციის თანამედროვე პირობებში კი, მისი მნიშვნელობა მხოლოდ იზრდება. 

გამოყენებული ლიტერატურა

1. Baldwin, D. A. (1997), “The concept of security”, Review of International Studies, 23, 5-26, available at: http://www.princeton.edu/ ~dbaldwin/selected%20articles/Baldwin%20(1997)%20 The%20Concept%20of%20Security.pdf  (accessed 12 November 2014).
2. Boutin, K. J. D. (2014), “China’s Industrial Development and Regional Economic Security”, Alfred Deakin Research Institute, available at: www.deakin.edu.au/research-services/forms/v/7808/wps-44w.pdf (accessed 12 November 2014).
3. Buzan, B. (1991a), People, States, and Fear - The National Security Problem in International Relations, Wheatsheaf Books Ltd.
4. Buzan, B. (1991b), “New Patterns of Global Security in the Twenty-First Century”, International
5. Affairs, Vol. 67, No. 3, available at: http://euroakadeemia.ee/materjalid/Buzan%20- %20New%20Patterns%20of%20 Global%20 Security%20in%20the%2021st%20Century.pdf (accessed 14 November 2014).
6. Ciuriak d. Goff P.  \\\\\\`\\\\\\`Economic Security and the Changing Global Economy\\\\\\`\\\\\\` 2021
7. Yuzue N, Sekuiyama T. \\\\\\`\\\\\\`Defining economic security through literature review\\\\\\`\\\\\\` 2025
8. Sukhorukov A., Yehorova-Hudkova, "Economic security of states in the conditions of global changes", 2024
9. Buzan, B., Waever, O. and de Wilde, J. (1998), Security: A New Framework for Analysis, Lynne Rienner Publishers, Inc, Boulder, Colorado.
10. Hough, P. (2008) Understanding Global Security, 2nd ed., Routledge, London. International Labour Organization (ILO) (2004), Economic Security for a Better World, Geneva, available at: http://www.social-protection.org/gimi/gess/RessourcePDF.action; jsessionid= ba5695c9f7bbc9a3a30c5d398728626619fcdcfb08ee9b6437707 cd5e3e60929.e3aTbhuLbNmSe34 MchaRahaKch90?ressource.ressourceId=8670  (accessed 18 November 2014). 
11. Kahler, M. (2005), “Economic security in an era of globalization”, available at: http://irps.ucsd.edu/assets/014/6745.pdf (accessed 18 November 2014).
12. Kolodziej, E. A. (1992), “Renaissance in Security Studies? Caveat Lector!”, International Studies Quarterly, 36 (4): 421-38, available at: http://users.metu.edu.tr/utuba/Kolodziej.pdf (accessed 20 November 2014).
13. Nanto, D. K. (2011), “Economics and National Security: Issues and Implications for U.S. Policy”, Congressional Research Service, available at: https://www.fas.org/sgp/crs/natsec/R41589.pdf (accessed 15 November 2014).
14. Nesadurai, H., (2005), “Conceptualising Economic Security in an Era of Globalisation: What Does the East Asian Experience Reveal?”, CSGR Working Paper No. 157/05, available at: http://www2.warwick.ac.uk/fac/soc/csgr/research/workingpapers/2005/wp15705.pdf (accessed 12 November 2014).
15. Posen, A. and Tarullo, D. K. (2005), “Report of the Working Group on Economics and National Security”, Princeton Project on National Security, available at: http://www.princeton.edu/~ppns/conferences/reports/fall/ENS.pdf (accessed 16 November 2014).
16. Renner, M. (2002), “The Anatomy of Resource Wars”, Worldwatch Institute, available at:http://www.worldwatch.org/system/files/WP162.pdf (accessed 12 November 2014).
17. Tsereteli, M. (2008), “Economic and Energy Security: Connecting Europe and the Black Sea-Caspian Region”, Central Asia-Caucasus Institute and Silk Road Studies Program, Singapore, available at: http://www.silkroadstudies.org/resources/pdf/SilkRoadPapers/2008_03_SRP_Tsereteli _Energy-Black-Sea.pdf (accessed 20 November 2014).